गर्भपात नंतर गर्भाशय क्लीन करण्याची काय गरज आहे ?

गर्भपात म्हणजे गर्भधारणेच्या पहिल्या 20 आठवड्यांमध्ये गर्भाचा किंवा भ्रूणाचा नैसर्गिक किंवा वैद्यकीय कारणांमुळे होणारा नाश. हा एक अत्यंत संवेदनशील आणि भावनिक विषय आहे, कारण तो मातेसाठी शारीरिक तसेच मानसिक आघात आणणारा असू शकतो. जगभरात, विशेषत: प्रारंभिक गर्भधारणेत गर्भपात सामान्य आहे.

गर्भपात म्हणजे काय ?

गर्भपात म्हणजे गर्भाशयात वाढणाऱ्या गर्भाचा 20 आठवड्यांच्या आत नाश होणे किंवा गर्भधारणेचे अपयश होणे. गर्भपाताचा प्रकार नैसर्गिक (spontaneous) किंवा वैद्यकीय हस्तक्षेपाद्वारे (induced) असू शकतो.

गर्भपाताचे कोणते प्रकार आहेत?

1. स्पॉन्टेनियस अबॉर्शन (नैसर्गिक गर्भपात): नैसर्गिकरीत्या गर्भाचा नाश होतो. त्याला मिसकॅरेज असेही म्हणतात.
2. इन्कम्प्लीट अबॉर्शन (अपूर्ण गर्भपात): गर्भाचा काही भाग गर्भाशयातच राहतो, ज्यामुळे अधिक रक्तस्राव होतो आणि तातडीने उपचार आवश्यक असतो.
3. थ्रेटनड अबॉर्शन (धोक्यात आलेला गर्भपात): गर्भाशयात रक्तस्राव होतो, परंतु गर्भ वाचण्याची शक्यता असते.
4. मिस्ड अबॉर्शन (गर्भनाश न जाणवणे): भ्रूणाचा मृत्यू होतो, परंतु शरीरातून बाहेर टाकला जात नाही. अशा वेळेस वैद्यकीय हस्तक्षेपाची गरज असते.
5. इलेक्ट्रिव अबॉर्शन (नियोजित गर्भपात): गर्भाशयातून गर्भ बाहेर काढण्यासाठी वैद्यकीय पद्धतीचा वापर केला जातो.
6. सेप्टिक अबॉर्शन (संसर्गामुळे झालेला गर्भपात): गर्भाशयात संसर्ग होऊन गर्भपात होतो, जो गंभीर शारीरिक स्थिती निर्माण करू शकतो.

गर्भपाताचे काय कारणे असू शकतात (Etiology):

1. जनुकीय (Genetic Factors): भ्रूणातील गुणसूत्रांच्या असमानतेमुळे गर्भाचा विकास होऊ शकत नाही.
2. हार्मोनल असंतुलन: थायरॉइड किंवा प्रोजेस्ट्रोनची कमतरता असणे.
3. प्रजनन तंत्राच्या समस्या: गर्भाशयातील त्रुटी किंवा गर्भाशयाच्या मुखाचे कमकुवतपण.
4. संक्रमण: HIV, रूबेला, टॉक्सोप्लास्मोसिस यांसारखे संक्रमण.
5. वैद्यकीय स्थिती: मधुमेह, उच्च रक्तदाब किंवा autoimmune diseases.
6. जीवनशैलीच्या समस्या: धूम्रपान, मद्यपान, अंमली पदार्थांचे सेवन यामुळे गर्भाला हानी पोहोचू शकते.

गर्भपाताचे रिस्क फॅक्टर्स:

1. वय: 35 वर्षांपेक्षा जास्त वयाच्या स्त्रियांमध्ये गर्भपाताची शक्यता जास्त असते.
2. पूर्वीचा गर्भपात: ज्या स्त्रियांना आधी गर्भपात झाला आहे, त्यांना पुन्हा गर्भपात होण्याची शक्यता अधिक असते.
3. आरोग्याचे प्रश्न: थायरॉइड, मधुमेह, वजनाचे अनियमित प्रमाण.
4. अतिरिक्त कसरत किंवा ताणतणाव: गर्भाशयावर अतिरिक्त ताण येणे.
5. आहार: पुरेसे पोषण मिळाले नाही तर गर्भविकासात अडथळे येऊ शकतात.

गर्भपाताचे व्यवस्थापन (Management of Abortion) –

गर्भपाताचे व्यवस्थापन हे गर्भपात झाल्यानंतरच्या स्थितीचे तात्काळ निदान, उपचार, आणि पुनर्प्राप्ती या तीन महत्त्वाच्या घटकांवर आधारित असते. गर्भपाताचे स्वरूप, कारणे, आणि महिलांच्या वैद्यकीय परिस्थितीनुसार उपचार पद्धती ठरविली जाते. खाली गर्भपाताच्या व्यवस्थापनाचे विविध टप्पे आणि त्यातील उपायांची सविस्तर माहिती दिली आहे:

1. वैद्यकीय पर्यवेक्षण (Medical Supervision):

गर्भपाताची स्थिती ओळखण्यासाठी नियमित गर्भधारणेचे तपासणी करणे आवश्यक असते. हे करण्यासाठी खालील पद्धतींचा वापर केला जातो:

• अल्ट्रासाऊंड स्कॅन (Ultrasound Scan): गर्भाशयात गर्भाचा विकास सुरू आहे की नाही, याचे परीक्षण करण्यासाठी अल्ट्रासाऊंड केली जाते. मिसकॅरेज किंवा अपूर्ण गर्भपाताची स्थिती ओळखण्यास मदत होते.
• हॉर्मोनल टेस्ट्स (Hormonal Tests): रक्तातील HCG (Human Chorionic Gonadotropin) हॉर्मोनची पातळी तपासली जाते. HCG कमी झाल्यास गर्भविकास थांबला असल्याचे संकेत मिळतात.
• रक्त तपासणी: अत्यधिक रक्तस्राव झाल्यास आणि संसर्गाची शंका असल्यास रक्त तपासले जाते.

2. औषधोपचार (Medical Treatment):

गर्भपाताच्या सुरुवातीच्या अवस्थांमध्ये गर्भाची वाढ थांबवण्यासाठी किंवा गर्भाशयात झालेल्या अडथळ्यांचे निराकरण करण्यासाठी औषधोपचार दिला जातो.

• Misoprostol आणि Mifepristone: हे औषध गर्भपातासाठी वापरले जाते, विशेषतः जेव्हा गर्भपात नैसर्गिकरित्या पूर्ण होत नाही. हे औषध गर्भाशयातील उती काढण्यास मदत करते.
• प्रोजेस्ट्रोन सप्लिमेंट्स: काही वेळा, गर्भपाताच्या धोक्यात असलेल्या स्त्रियांना प्रोजेस्ट्रोन दिले जाते, कारण हार्मोनल असंतुलनमुळे गर्भाशयात गर्भ सुरक्षितपणे वाढू शकत नाही.
• अँटिबायोटिक्स: संसर्गाची शंका असल्यास, गर्भाशयाचे संरक्षण करण्यासाठी आणि संसर्ग टाळण्यासाठी अँटिबायोटिक्स दिल्या जातात.

3.डायलेटेशन आणि क्युरेटगे  D&C (Dilation and Curettage):

D&C म्हणजे काय?

D&C (Dilation and Curettage) ही एक शस्त्रक्रिया प्रक्रिया आहे, ज्यामध्ये गर्भाशयाच्या मुखाचा (cervix) विस्तार करून गर्भाशयातील अस्तर (endometrium) आणि अवशेष काढले जातात. हे अवशेष गर्भपातानंतर, गर्भाशयात झालेल्या अडथळ्यांमुळे किंवा इतर वैद्यकीय कारणांमुळे गर्भाशयात राहतात. ही प्रक्रिया डॉक्टरांच्या मार्गदर्शनाखाली केली जाते आणि ती एक साधी आणि सुरक्षित पद्धत मानली जाते.

D&C प्रक्रिया कधी करावी लागते?

1. अपूर्ण गर्भपात (Incomplete Miscarriage): गर्भपात झाल्यानंतर गर्भाशयात काही अवशेष राहिल्यास, ते स्वाभाविकरीत्या बाहेर पडत नाहीत. अशा वेळेस D&C प्रक्रियेची गरज असते, कारण गर्भाशयात राहिलेले अवशेष संसर्ग आणि रक्तस्रावाचे कारण बनू शकतात.
2. अप्राकृतिक गर्भपात (Missed Miscarriage): जेव्हा भ्रूणाचा मृत्यू होतो परंतु गर्भाशयातून बाहेर टाकला जात नाही, तेव्हा D&C करून भ्रूणाचे अवशेष काढले जातात.
3. अतीव रक्तस्राव (Heavy Uterine Bleeding): गर्भाशयातून अत्यधिक रक्तस्राव होत असल्यास, D&C प्रक्रिया गर्भाशयाच्या अस्तराचे परीक्षण करण्यासाठी आणि रक्तस्राव रोखण्यासाठी वापरली जाते.
4. गर्भाशयातील असामान्यता (Endometrial Abnormalities): गर्भाशयाच्या अस्तराच्या असामान्य वाढीमुळे (जसे की फिब्रोइड्स किंवा पॉलीप्स) गर्भाशयात अडथळे निर्माण होतात. हे अडथळे काढण्यासाठी D&C प्रक्रिया केली जाते.
5. बायोप्सी घेणे (Endometrial Biopsy): गर्भाशयाच्या अस्तरात असामान्यता किंवा कर्करोग संशय असल्यास, D&C वापरून अस्तराची बायोप्सी घेतली जाते, ज्यामुळे कर्करोग किंवा इतर आजारांचे निदान होऊ शकते.

D&C प्रक्रिया कशी केली जाते?

D&C प्रक्रिया खालीलप्रमाणे केली जाते:

1. सेडेशन किंवा अ‍ॅनस्थेसिया:
   रुग्णाला शस्त्रक्रियेसाठी सामान्यत: हलके सेडेशन किंवा स्थानिक अ‍ॅनस्थेसिया दिला जातो. काही प्रकरणांत जनरल अ‍ॅनस्थेसियाही दिली जाते.
2. Dilation (गर्भाशय मुखाचा विस्तार):
   डॉक्टर गर्भाशयाच्या मुखाचा विस्तार करण्यासाठी विशेष उपकरणांचा वापर करतात. यामुळे गर्भाशयाच्या आत पोहोचणे सोपे होते.
3. Curettage (गर्भाशयाचे साफसफाई):
   गर्भाशयात राहिलेले अवशेष, अस्तर किंवा इतर असामान्य उती काढण्यासाठी “क्युरेट” नावाच्या उपकरणाचा वापर केला जातो. हे उपकरण धारदार नसते, त्यामुळे सुरक्षितपणे गर्भाशयातील उती काढता येतात.

गर्भपात नंतर गर्भाशय क्लीन करण्याची काय गरज आहे?

1. गर्भाशयाचे आरोग्य सुरक्षित ठेवणे: गर्भाशयात राहिलेले अवशेष वेळेवर काढले नाहीत तर तीव्र संसर्ग होऊ शकतो. त्यामुळे शरीराला शारीरिक आणि मानसिक त्रास होऊ शकतो. D&C प्रक्रिया गर्भाशयाची स्वच्छता आणि स्वास्थ्य राखण्यासाठी आवश्यक आहे.
2. अत्यधिक रक्तस्राव नियंत्रित करणे: गर्भपातानंतर अपूर्ण अवशेष रक्तस्राव होण्याचे कारण बनतात. D&C करून हे अवशेष काढल्याने रक्तस्राव थांबवता येतो.
3. आणखी गर्भधारणेची तयारी: D&C नंतर गर्भाशय साफ होते, ज्यामुळे स्त्रीला पुढील गर्भधारणेसाठी समस्या येण्याची शक्यता कमी होते. अपूर्ण गर्भपाताच्या परिस्थितीत, अवशेष राहिल्यास पुढील गर्भधारणेत समस्या निर्माण होऊ शकतात.
4. कर्करोग निदान आणि उपचार: गर्भाशयाच्या अस्तरातील असामान्यता किंवा कर्करोगाचा संशय असल्यास, D&C च्या माध्यमातून बायोप्सी घेतली जाते. त्यामुळे संभाव्य गंभीर आजारांचे निदान आणि तातडीने उपचार शक्य होतात.

D&C नंतरची काळजी:

• आराम: शारीरिक थकवा आणि दुखापत टाळण्यासाठी काही दिवस विश्रांती करणे आवश्यक असते.
• औषधोपचार: संसर्गाची शक्यता कमी करण्यासाठी डॉक्टरांकडून अँटिबायोटिक्स दिल्या जातात.
• फॉलो-अप तपासणी: D&C नंतर गर्भाशयाची पुन्हा तपासणी केली जाते आणि पुढील गर्भधारणेबद्दल सल्ला दिला जातो.

4. संक्रमण रोखणे (Preventing Infections):

गर्भपात झाल्यानंतर संसर्ग होण्याचा धोका वाढतो. त्यामुळे संसर्गापासून बचावासाठी विशेष काळजी घेणे आवश्यक आहे.

• साफसफाई आणि हायजिन: गर्भपातानंतर शरीराची साफसफाई राखणे आणि योग्य प्रकारे स्वच्छता करणे महत्त्वाचे असते.
• औषधोपचार: संसर्गाची चिन्हे दिसल्यास अँटिबायोटिक्सचा वापर केला जातो. उच्च ताप, अत्याधिक रक्तस्राव किंवा दुर्गंधी असलेल्या पांढऱ्या स्रावाचा अनुभव आल्यास त्वरित वैद्यकीय सल्ला घ्यावा.

5. मनोवैद्यकीय सल्ला (Psychological Support):

गर्भपातामुळे स्त्रियांना शारीरिक आणि मानसिक दोन्ही प्रकारे त्रास होऊ शकतो. मानसिक आधार, समुपदेशन, आणि कुटुंबीयांकडून भावनिक आधार मिळणे गर्भपातानंतर पुनर्प्राप्तीच्या दृष्टीने अत्यंत महत्त्वाचे आहे.

• समुपदेशन: गर्भपातानंतरच्या भावनिक आघातावर मात करण्यासाठी समुपदेशकांशी बोलणे उपयुक्त ठरते.
• समर्थन गट (Support Groups): गर्भपात अनुभवलेल्या महिलांसाठी असे गट असतात जिथे त्या आपले अनुभव शेअर करू शकतात आणि मानसिक आधार मिळवू शकतात.

6. आहार आणि जीवनशैलीतील बदल (Diet and Lifestyle Modifications):

गर्भपातानंतर महिलांचे शरीर पुन्हा सामान्य स्थितीत येण्यासाठी योग्य आहार आणि विश्रांती महत्त्वाची असते.

• पोषक आहार: लोहतत्वयुक्त, प्रोटीनयुक्त आहार गर्भपातानंतरच्या काळात रक्ताची कमतरता भरून काढण्यासाठी आणि शरीराची ऊर्जा टिकवण्यासाठी आवश्यक आहे. हिरव्या पालेभाज्या, फळे, कडधान्ये, आणि लोहतत्वयुक्त अन्न घेणे महत्त्वाचे आहे.
• पुरेशी विश्रांती: गर्भपातानंतर शारीरिक थकवा असतो, त्यामुळे भरपूर आराम करणे आवश्यक आहे.
• ताण टाळा: शारीरिक किंवा मानसिक ताण दूर ठेवणे गरजेचे आहे, जेणेकरून शरीर लवकर बरे होईल.

7. फॉलो-अप तपासणी (Follow-Up Care):

गर्भपातानंतर काही आठवड्यांनी पुन्हा एकदा डॉक्टरांकडे जाऊन फॉलो-अप तपासणी करणे आवश्यक असते.

• गर्भाशयाचे आरोग्य: गर्भाशयातील उती पूर्णपणे काढल्या गेल्या आहेत का, याची खात्री करण्यासाठी अल्ट्रासाऊंड केली जाते.
• आजारांची लक्षणे: संक्रमण किंवा इतर समस्यांची तपासणी केली जाते.

8. पुढील गर्भधारणेसाठी नियोजन (Planning for Future Pregnancy):

गर्भपातानंतर पुनः गर्भधारणेची इच्छा असणाऱ्या महिलांसाठी योग्य वेळ आणि काळजी घेणे महत्त्वाचे असते.

वैद्यकीय सल्ला: पुढील गर्भधारणेसाठी शरीर तयार आहे का याबाबत डॉक्टरांचा सल्ला घेणे महत्त्वाचे आहे.

गर्भनिरोधक वापर: गर्भाशय पूर्णपणे तयार होईपर्यंत गर्भनिरोधकांचा वापर केला जातो.

या लेखमधून Mahitia1.in टीमच्या लेखनातून गर्भपात नंतर गर्भाशय क्लीन करण्याची काय गरज आहे ?व आवश्यक लिंक विषयी माहिती देण्याचा पर्यन्त केला आहे तुम्हाला व्यतिरिक्त अजून काही माहिती हवी असल्यास तुम्ही आम्हाला कमेन्ट करून कळवू शकता व अश्याच अभ्यासपूर्ण महितीसाठी तुम्ही आमच्या What’s App group – शासकीय नोकरी & योजना ग्रुप – ( क्लिक करून ) जॉइन करू शकता. त्या ग्रुप च्या माध्यमातून आम्ही अश्याच नोकरी , शिक्षण, शासकीय योजना आणि सर्वांसाठी आरोग्य विषयावर लेख घेऊन येत असतो.

हे हि वाचा !

मासिक पाळी काय असते आणि समाजात एवढ दुर्लक्ष का केल्या जाते? Kay aste masik pali

Importance of Yoga in pregnancyगर्भावस्थेत योगाचे महत्व काय आहे हे जाणून घ्या

आवळा खाण्याचे फायदे व तोटे वाचा माहिती a1 वर