मासिक पाळी काय असते आणि समाजात एवढ दुर्लक्ष का केल्या जाते? आज आपण माहितीa1 या च्या माध्यमातून जाणून घेणार आहोत . माहितीa1 च्या माध्यमातून आपण अनेक विषवावर लेख प्रकाशित करत असतो आणि आपल्या ज्ञानात वाढ करण्यास मदत करत असतो. आपल्याला सविस्तर आणि योग्य माहिती मिळावी हाच या मागचा उद्देश आहे. मासिक पाळी सामान्यतः अतिशय दुर्लक्षित विषय असून बहुतेक वेळा या विषयावर कुणाला बोलू वाटत नाही किंवा तो विषय समजून सुद्धा घेऊ वाटत नाही. काही वर्षापूर्वी तर अतिशय वाईट परिस्थिति होतो जेव्हा महिलांना मासिक पालीचे दिवस चालू असायचे तेव्हा त्यांना वेगळ्या घरात ठेवणे, देवघरात प्रवेश नसणे, स्वयपाक घरात प्रवेश असणे अश्या प्रथा होत्या, एकंदरीत मासिक पाळी ला असुभ माणण्याची प्रथा होती. पण सध्या 21 व्या शतकात असल्या प्रथाचे प्रमाण कमी झाले आहे पण अजूनही काही समुदायामध्ये मासिक पाळी बद्दल काही समज – गैरसमज आहेत जेव्हा मुलींना मासिक पाळीची किशोरवयात सुरुवात तेव्हा तिला मासिक पाळी बद्दल योग्य माहिती समजून सांगायला कुणीच नसते त्या मुळे स्‍वच्‍छता कडे जास्त लक्ष्य दिल्या जात नाही, शरीरासोबत मानसिक आरोग्यकडे दुर्लक्ष होते आणि परिणामी मोठ्या अंजारणा सामोरे जावे लागते. म्हणूनच आज आपण आपल्या लेखातून मासिक पाळी बद्दल माहिती जाणून घेणार आहोत.
मासिक पाळी म्हणजे काय ?
मासिक पाळी, ज्याला रज:स्वला किंवा रजोदर्शनअसेही म्हणतात, ही स्त्रिया आणि मुलींमध्ये दर महिन्याला होणारी एक नैसर्गिक प्रक्रिया आहे. यात गर्भाशयातून रक्त आणि ऊतींचा स्त्राव होतो.
मासिक पाळीचे चक्र:
सरासरी 28 दिवसांचे असते. परंतुकोना मध्ये 21 ते 35 दिवसांपर्यंत असू शकते.या चक्राचे टप्पे असतात
1. रक्तस्राव: हे पाळीचे दिवस असतात, जे सहसा 3 ते 5 दिवस टिकतात. या काळात, गर्भाशय भिंतीचे अस्तर रक्त आणि ऊतींच्या रूपात बाहेर पडते.
2. फॉलिक्युलर टप्पा: या टप्प्यात, अंडाशयातील एका फॉलिकलमध्ये अंडी विकसित होते.
3.अंड्याणु उत्सर्जन: या टप्प्यात, विकसित अंडी फॉलिकलमधून बाहेर पडते आणि फलित होण्यासाठी फॅलोपियन ट्यूबमध्ये जाते.
4. ल्युटियल टप्पा: जर अंडी फलित न झाले तर, ते विघटित होते आणि प्रोजेस्टेरॉन नावाचे हार्मोन सोडले जाते. हे हार्मोन गर्भाशयाची भिंत मोटी करते, जर गर्भधारणा झाली तर गर्भाची पोषणासाठी तयार करते. जर गर्भधारणा झाली नाही, तर प्रोजेस्टेरॉनची पातळी कमी होते आणि गर्भाशयाची भिंत ढीली होते आणि रक्तस्त्राव होतो (रक्तस्राव पुन्हा सुरू होतो).
मासिक पाळी नंतर गर्भधारणा कधी होते ?
- मासिक पाळीनंतर गर्भधारणा होण्याची शक्यता अंड्याणु उत्सर्जन (ओव्हुलेशन) नावाच्या प्रक्रियेदरम्यान सर्वाधिक असते. हे अंड्याशयातून अंडी सोडले जाते आणि ते शुक्राणूद्वारे फलित होण्यासाठी उपलब्ध होते.
- ओव्हुलेशन सामान्यतः मासिक पाळीच्या सुरुवातीपासून 14 दिवसांनंतर होते.परंतु, हे वैयक्तिकरित्या बदलू शकते आणि 10 ते 17 दिवसांपर्यंत कुठेही असू शकते.
- अंडी सोडल्यानंतर 12 ते 24 तासांमध्ये ते फलित होण्यास सक्षम असते. शुक्राणू स्त्रीच्या शरीरात 3 ते 5 दिवस जगू शकतात. म्हणून, मासिक पाळीनंतर 9 ते 18 दिवसांमध्ये गर्भधारणा होण्याची शक्यता जास्त असते.
- हे लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे की हे केवळ अंदाज आहेत आणि प्रत्येक स्त्री वेगळी असते.काही महिलांना ओव्हुलेशनपूर्वी किंवा नंतर लवकर गर्भधारणा होऊ शकते, तर काहींना गर्भधारणा होण्यासाठी अधिक वेळ लागू शकतो.
- तुम्हाला तुमच्या मासिक पाळीचा मागोवा ठेवण्यास आणि तुमच्या ओव्हुलेशनचा अंदाज लावण्यास मदत करण्यासाठी अनेक मार्ग आहेत
1.ओव्हुलेशन टेस्ट किट : हे मूत्रातून ल्यूटिनायझिंग हार्मोन (LH) च्या पातळीचे मोजमाप करतात, जे अंड्याणु उत्सर्जन होण्यापूर्वी वाढते.
2.बेसल बॉडी टेम्परेचर (BBT) चार्ट: दररोज सकाळी तुमचे बेसल बॉडी टेम्परेचर घेऊन तुम्ही तुमच्या ओव्हुलेशनपूर्वी आणि नंतर तापमानातील बदल पाहू शकता.
3.ओव्हुलेशन कॅल्क्युलेटर: हे तुमच्या मासिक पाळीच्या चक्रावर आधारित तुमचे अंदाजे ओव्हुलेशन दिवस मोजण्यासाठी ऑनलाइन साधने वापरतात.
मासिक पाळीची काही सामान्य लक्षणे:
- रक्तस्त्राव आणि खाज: हे सर्वात सामान्य लक्षण आहे. रक्तस्त्राव हलका ते जास्त असू शकतो आणि त्याचा रंग लाल ते गडद लाल असू शकतो. खाज योनीच्या आसपासच्या भागांमध्ये होऊ शकते.
- पोटदुखी:पोटाच्या खालच्या भागातील क्रॅम्प्स किंवा वेदना. हे हार्मोनल बदलांमुळे होत असल्याचे मानले जाते जे गर्भाशयाच्या स्नायूंना संकुचित करतात.
- थकवा आणि डोकेदुखी: हार्मोनल बदलांमुळे होऊ शकतात.
- मूड बदल: चिडचिडेपणा, रडणे किंवा चिंता यांचा समावेश असू शकतो. हे हार्मोनल बदलांमुळे आणि सेरोटोनिन सारख्या न्यूरोट्रांसमीटरच्या पातळीत बदलांमुळे होऊ शकतात.
- स्तनांमध्ये दुखणे आणि सूज: हार्मोनल बदलांमुळे होऊ शकते.
- भूक बदलणे: काही महिलांना जास्त भूक लागते तर काहींना कमी भूक लागते.
- कब्ज किंवा अतिसार: हार्मोनल बदलांमुळे होऊ शकतात.
- निद्रानाश: हार्मोनल बदलांमुळे आणि वेदनांमुळे होऊ शकतो.
- स्नायू दुखणे: हार्मोनल बदलांमुळे होऊ शकतात.
- त्वचेवर पुरळ: हार्मोनल बदलांमुळे होऊ शकतो.
- चिडचिडेपणा: हार्मोनल बदलांमुळे आणि सेरोटोनिन सारख्या न्यूरोट्रांसमीटरच्या पातळीत बदलांमुळे होऊ शकते.
- रडणे: हार्मोनल बदलांमुळे आणि भावनिक संवेदनशीलता वाढल्यामुळे होऊ शकते.
- चिंता: हार्मोनल बदलांमुळे आणि तणावामुळे होऊ शकते.
- उदासीनता: हार्मोनल बदलांमुळे आणि थकव्यामुळे होऊ शकते.
- एकाग्रतेमध्ये अडचण: हार्मोनल बदलांमुळे आणि झोपेच्या कमतरतेमुळे होऊ शकते
प्रत्येक स्त्रीची मासिक पाळी वेगळी असते आणि काही महिलांना कोणतीही लक्षणे जाणवत नाहीत.
मासिक पाळी उशिरा येण्याची कारणे:
- तणावामुळे हार्मोनल असंतुलन होऊ शकते ज्यामुळे मासिक पाळी उशीरा येऊ शकते.
- वजना मध्ये जास्त किंवा कमी बदल असल्यास मासिक पाळी मध्ये बदल होऊ शकतात.
- अतिशय कठोर व्यायाम मासिक पाळी मध्ये बदल करू शकतो.
- हार्मोनल असंतुलन जसे कि थायरॉइड समस्यांसारख्या काही वैद्यकीय परिस्थितींमुळे हार्मोनल असंतुलन होऊ शकते ज्यामुळे मासिक पाळी मध्ये बदल होऊ शकतात.
- पॉलीसिस्टिक ओव्हरी सिंड्रोम (पीसीओएस) ही एक सामान्य वैद्यकीय स्थिती आहे ज्यामुळे हार्मोनल असंतुलन आणि अंड्याशयांमध्ये सिस्ट तयार होऊ शकतात. यामुळे मासिक पाळी अनियमित होऊ शकते.
- अकालीन रजोनिवृत्ती हे 40 वर्षांपूर्वी होणारी रजोनिवृत्ती आहे.
- काही औषधे, जसे की गर्भनिरोधक गोळ्या आणि काही ऍंटीडिप्रेसंट्स, मासिक पाळी मध्ये बदल करू शकतात.
- जर तुम्ही लैंगिकदृष्ट्या सक्रिय असाल आणि गर्भनिरोधक वापरत नसाल तर तुम्ही गर्भवती असू शकता.
- इतर वैद्यकीय परिस्थिती जसे कि काही दुर्मिळ वैद्यकीय परिस्थिती मासिक पाळी मध्ये बदल करू शकतात.
- जर तुम्हाला तुमच्या मासिक पाळीची दोन आठवडे उशीर झाली असेल तर गरोदरपणा चाचणी करा.
पुढील लेख मासिक पाळितील स्‍वच्‍छता या विषयावर असून तो लवकर प्रकाशित करण्यात येईल.
