तोंडातले येणे म्हणजे तोंडाच्या आतील भागात लहान जखमा किंवा फोड तयार होणे. या फोडांमुळे खाणं, पिणं, बोलणं या सर्व गोष्टींमध्ये खूप त्रास होतो. हा त्रास तसा सामान्य आहे, आणि बऱ्याच लोकांना तो अधूनमधून होतो. तोंडात येणाऱ्या जखमांमुळे होणारी वेदना ही जरी जास्त गंभीर नसली तरी अस्वस्थता नक्कीच निर्माण करते. कारण आपण कितीही प्रयत्न केला तरी खाण्यापिण्याच्या वेळी त्या फोडांवर ताण येतो, आणि त्यातून होणारी जळजळ खूप त्रासदायक असते. वारंवार तोंड येत असेल तर काय करावे? घाबरून जाऊ नका करा हे घरगुती सोपे इलाज.
तोंडातले येण्याची कारणे (Causes of Stomatitis):
- पोषक तत्वांची कमतरता: शरीराला आवश्यक असलेली पोषक तत्वं, जसे की व्हिटॅमिन बी12, आयर्न, आणि फोलिक अ‍ॅसिड जर कमी प्रमाणात मिळाली, तर तोंडात फोड येऊ शकतात. हे पोषक तत्वं तोंडातील पेशींचे संरक्षण करतात, त्यामुळे यांची कमतरता जखमांना कारणीभूत ठरते.
- ताणतणाव (Stress): आजच्या दैनंदिन जीवनातील ताण हा देखील तोंडात फोड येण्याचे एक मुख्य कारण आहे. जेव्हा शरीरावर मानसिक ताण येतो, तेव्हा त्याचा परिणाम तोंडाच्या आतील पेशींवर होतो आणि त्यामुळे फोड निर्माण होऊ शकतात.
- अॅलर्जी आणि इम्युनिटी समस्या: काही लोकांना विशिष्ट खाद्यपदार्थ किंवा दंतप्रसाधनांमुळे अॅलर्जी होते. तसेच, जर आपल्या शरीराची रोगप्रतिकारक शक्ती कमी असेल, तर तोंडात फोड होण्याची शक्यता जास्त असते. काही वेळा इम्युनिटी सिस्टम कमजोर असल्यानं अशा जखमा लवकर बऱ्या होत नाहीत.
- कमी झोप: शरीराला पुरेशी विश्रांती मिळाली नाही, तर त्याचा परिणाम आपल्या एकूण आरोग्यावर होतो. झोप कमी झाल्यामुळे शरीराचे नैसर्गिक बळ कमी होते, आणि त्यामुळे तोंडात येण्याचा त्रास होऊ शकतो.
- हार्मोनल बदल: हार्मोनल बदल, विशेषतः महिलांमध्ये मासिक पाळी किंवा गर्भधारणेदरम्यान, तोंडात फोड येण्याची शक्यता असते. हार्मोन्सच्या असमतोलामुळे तोंडाच्या आतील पेशी प्रभावित होतात.
- तोंडातील इजा: चुकून दातांनी चावा घेतल्यास किंवा कडक खाद्यपदार्थ खाताना तोंडातील आतल्या भागाला इजा होऊ शकते. या छोट्या जखमांमधून तोंडातले येणे सुरू होऊ शकते, आणि ते खूप वेदनादायक असते.
- वारंवार तोंड येत असेल तर काय करावे? घाबरून जाऊ नका तुम्ही तुमच्या घरी अगदी सहज काही घरगुती उपाय करू शकता त्यासाठी लागणाऱ्या वस्तु सुद्धा तुमच्या घरी आरामात उपलब्ध असतील त्याच्या वापर करून तुम्ही घरगुती सोपे इलाज करून तुमच्या वारंवार तोंड येत असेल तर त्याला बर करू शकता.
तोंडातले येण्याची लक्षणे (Symptoms of Stomatitis):
तोंडात येणाऱ्या जखमा किंवा फोडांमुळे वेदना आणि अस्वस्थता होऊ शकते. खालील लक्षणे तोंडात येण्याचे संकेत असू शकतात:
- लहान पांढरे किंवा पिवळट फोड: तोंडाच्या आतील गाल, ओठांच्या आतील बाजू, जीभ किंवा हिरड्यांवर लहान, पांढरे किंवा पिवळसर फोड दिसतात. हे फोड साधारणतः गोल किंवा अंडाकृती असतात.
- वेदना आणि जळजळ: फोडांमुळे खाणं, पिणं, किंवा बोलण्याच्या वेळी वेदना होतात. फोडावर काही खाद्यपदार्थ किंवा पेय पडल्यास तीव्र जळजळ जाणवते.
- तोंड कोरडे होणे: तोंडात येणाऱ्या जखमांमुळे तोंडात कोरडेपणा जाणवू शकतो. यामुळे बोलणे किंवा खाणे अधिक त्रासदायक होऊ शकते.
- जखमेच्या भागात सूज येणे: फोड असलेल्या भागाभोवती हलकी सूज येऊ शकते, ज्यामुळे तोंडाचा तो भाग स्पर्श केला की दुखतो.
- खाण्याची किंवा पिण्याची इच्छा कमी होणे: वेदना आणि जळजळेमुळे खाण्याची इच्छा कमी होते. काही वेळा तोंडातील फोड इतके त्रासदायक असतात की साध्या पाण्याचे घोट घेणेही कठीण होऊन जाते. ही लक्षणे बऱ्याचदा 7 ते 10 दिवसांत बरी होतात. पण जर फोड खूप मोठे असतील किंवा बराच काळ टिकून राहत असतील, तर ताबडतोब डॉक्टरांचा सल्ला घेणे गरजेचे आहे.
वारंवार तोंड येत असेल तर काय करावे(Remedies for Stomatitis):
- बर्फाचा वापर (Ice Application):
- कसे करावे: बर्फाचा छोटा तुकडा घ्या आणि फोडाच्या जागेवर हलक्या हाताने दाबा.
- फायदे: बर्फामुळे त्या भागातील सूज कमी होते आणि रक्तवाहिन्या आकुंचित होतात, ज्यामुळे वेदना कमी होतात. बर्फ हा नैसर्गिक वेदनाशामक असतो.
- सूचना: बर्फ थेट त्वचेला लागू नये म्हणून त्याला कापडात गुंडाळून लावावे. एकावेळी 5-10 मिनिटांपेक्षा जास्त काळ बर्फ लावू नका.
- खारट पाण्याचे गार्गल (Salt Water Gargle):
- कसे करावे: एका ग्लास कोमट पाण्यात अर्धा चमचा मीठ मिसळा. या पाण्याने तोंड धुवा किंवा गार्गल करा.
- फायदे: मीठाचे अँटीसेप्टिक गुणधर्म तोंडातील बॅक्टेरिया नष्ट करतात, जखमांची स्वच्छता होऊन सूज कमी होते. यामुळे जखमा लवकर बऱ्या होण्यास मदत होते.
- सूचना: दिवसातून 2-3 वेळा गार्गल करा, पण मीठाचे प्रमाण जास्त ठेवू नका, अन्यथा तोंडाच्या आतील त्वचा अधिक कोरडी होऊ शकते.
- तुळशीची पाने (Basil Leaves):
- कसे करावे: तुळशीची 2-3 ताजी पाने चावून खा किंवा त्यांचा रस तोंडातील फोडांवर लावा.
- फायदे: तुळशीमध्ये अँटीबॅक्टेरियल आणि अँटीइन्फ्लेमेटरी गुणधर्म असतात, ज्यामुळे तोंडातील सूज आणि वेदना कमी होतात. तुळशीचे औषधी गुण फोडांच्या लवकर उपचारात मदत करतात.
- सूचना: तोंडातील फोडांचा त्रास जास्त असल्यास तुळशीचे पानं थोड्या वेळासाठी तोंडात ठेवावीत आणि नंतर पाणी पिणे टाळावे.
- एलोवेरा जेल (Aloe Vera Gel):
- कसे करावे: ताज्या एलोवेरा पानातून जेल काढून ते थेट फोडांवर लावा.
- फायदे: एलोवेरा जेल तोंडातील फोडांमधील जळजळ कमी करते. यामध्ये अँटी-इन्फ्लेमेटरी गुणधर्म असल्यामुळे ते तोंडातील जखमेच्या ठिकाणी शीतलता आणते आणि वेदना कमी करते.
- सूचना: जेल तोंडात चघळू नका, लावून काही वेळ तसंच ठेवा. दिवसातून 2-3 वेळा वापरल्यास चांगले परिणाम दिसून येतात.
- योग्य आहार (Proper Diet):
- कसे करावे: आहारात व्हिटॅमिन बी12, आयर्न, आणि फोलिक अ‍ॅसिड यांचा समावेश करा. हिरव्या पालेभाज्या, नट्स, आणि फळे आहारात असणे आवश्यक आहे.
- फायदे: तोंडातील फोडांमागील कारणांपैकी एक म्हणजे पोषक तत्वांची कमतरता. योग्य आहार घेतल्याने शरीराला आवश्यक पोषक घटक मिळतात, ज्यामुळे तोंडातील फोडांची समस्या कमी होते.
- सूचना: टाळू दाणेदार किंवा जास्त तिखट/अम्लीय पदार्थ, जे फोडांना आणखी त्रास देऊ शकतात.
- ताण व्यवस्थापन (Stress Management):
- कसे करावे: रोजच्या दिनचर्येत योग, ध्यान, आणि ताण कमी करणारे व्यायाम समाविष्ट करा.
- फायदे: ताणामुळे तोंडातील जखमांची समस्या होऊ शकते. मानसिक ताण कमी केल्यास फोड येण्याची शक्यता कमी होते. योग आणि ध्यान मानसिक शांतता प्रदान करतात.
- सूचना: ताण कमी करण्यासाठी वेळापत्रक आखून चालण्याचा, श्वसनाचे व्यायाम किंवा छंदांचा आधार घ्या.
- मधाचा वापर (Honey Application):
- कसे करावे: थोडा शुद्ध मध फोडांवर थेट लावा.
- फायदे: मधामध्ये अँटीबॅक्टेरियल आणि अँटीइन्फ्लेमेटरी गुणधर्म आहेत, जे तोंडातील जखमांची जळजळ आणि सूज कमी करतात. मधामुळे फोड लवकर बरे होण्यास मदत होते.
- सूचना: लावलेल्या मधाला काही वेळ तसंच ठेवा आणि पाणी किंवा काही खाण्यापिण्यापासून काही तास दूर रहा. दिवसातून 2-3 वेळा मध वापरल्यास चांगले परिणाम दिसतात. या उपायांनी तोंडातील फोडांचे त्रास कमी होतात आणि जखमा लवकर बऱ्या होतात.
तोंडात येणे हा सामान्य त्रास का आहे?
तोंडात येणाऱ्या फोडांचा त्रास हा अनेक लोकांमध्ये सामान्य आहे. याचे मुख्य कारण म्हणजे तोंडाच्या आतल्या नाजूक त्वचेला विविध घटकांचा सामना करावा लागतो, जसे की पोषणातील कमतरता, ताणतणाव, किंवा अॅलर्जी. तोंडात येणारे फोड म्हणजे तोंडाच्या आतील मुलायम ऊतींवर जखमा होणे, ज्यामुळे वेदना, अस्वस्थता आणि खाण्यापिण्याच्या क्रियेत अडथळा येतो. बऱ्याचदा, व्हिटॅमिन बी12, आयर्न किंवा फोलिक अ‍ॅसिडची कमतरता यास कारणीभूत असते. त्याचप्रमाणे, ताण, कमी झोप, हार्मोनल बदल, किंवा तोंडातील इजा हे देखील सामान्य कारणे आहेत. या सगळ्यामुळे तोंडातील संवेदनशील भागावर ताण येतो आणि फोड तयार होतात.
तोंडात येण्याचा त्रास सामान्य आहे कारण हे फोड कोणालाही कधीही होऊ शकतात, अगदी आरोग्यदायी व्यक्तीला देखील. ही एक सामान्य समस्या आहे, परंतु योग्य काळजी आणि उपाय केल्यास यावर सहज मात करता येते.
योग्य काळजी आणि उपायांनी यावर कशी मात करता येते?
- तोंडातील फोड हे पोषणातील कमतरतेमुळे होऊ शकतात. आहारात योग्य प्रमाणात फळे, भाज्या, नट्स आणि धान्यांचा समावेश करून शरीराला आवश्यक पोषक तत्त्वे मिळवावी. विशेषतः व्हिटॅमिन बी12, आयर्न, आणि फोलिक अ‍ॅसिड असणारे पदार्थ खाणे आवश्यक आहे. यामुळे शरीराला आवश्यक पोषक घटक मिळतात आणि तोंडात येणाऱ्या फोडांची समस्या कमी होते.
- ताण हे तोंडातील फोडांच्या मुख्य कारणांपैकी एक आहे. योग, ध्यान, श्वास घेण्याचे व्यायाम, किंवा कोणताही ताण कमी करणारा उपक्रम तुमच्या दिनचर्येत समाविष्ट करावा. ताण कमी झाल्यामुळे फोड येण्याचे प्रमाण कमी होऊ शकते.
- तोंडाच्या आतल्या भागाची स्वच्छता राखणे अत्यंत आवश्यक आहे. खाण्यानंतर तोंड व्यवस्थित धुवावे, ज्या पदार्थांमुळे फोड वाढतात ते पदार्थ टाळावेत, जसे की तिखट, अम्लीय पदार्थ किंवा खूप गरम पदार्थ.
- औषधे आणि डॉक्टरांचा सल्ला: तोंडातील फोड जर खूप मोठे असतील किंवा बराच काळ टिकत असतील, तर डॉक्टरांचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे. डॉक्टर योग्य औषधांची शिफारस करतात आणि फोडांच्या मागील कारणांचा शोध घेतात. योग्य काळजी घेतल्यास आणि वरील उपाय वापरल्यास तोंडात येण्याच्या त्रासावर नियंत्रण ठेवता येते. अशा प्रकारे तोंडातील जखमांना बरे करणे सोपे होऊन तोंडातील आरोग्य टिकवता येते.
या लेखमधून Mahitia1.in टीमच्या लेखनातूनफॅटी वारंवार तोंड येत असेल तर काय करावे ? घाबरून जाऊ नका करा हे घरगुती सोपे इलाज व आवश्यक लिंक विषयी माहिती देण्याचा पर्यन्त केला आहे तुम्हाला व्यतिरिक्त अजून काही माहिती हवी असल्यास तुम्ही आम्हाला कमेन्ट करून कळवू शकता व अश्याच अभ्यासपूर्ण महितीसाठी तुम्ही आमच्या What’s App group – शासकीय नोकरी & योजना ग्रुप – ( क्लिक करून ) जॉइन करू शकता. त्या ग्रुप च्या माध्यमातून आम्ही अश्याच नोकरी , शिक्षण, शासकीय योजना आणि सर्वांसाठी आरोग्य विषयावर लेख घेऊन येत असतो.
