MRKH सिंड्रोम,बद्दल तुम्हाला माहिती आहे का?
MRKH सिंड्रोम (Mayer-Rokitansky-Kuster-Hauser Syndrome) हा एक दुर्मिळ जन्मजात विकार आहे, ज्यामध्ये मुली जन्मतःच गर्भाशयाशिवाय किंवा अर्धविकसित गर्भाशयासह जन्म घेतात. या स्थितीत मुलींच्या बाह्य जननेंद्रियांचा विकास सामान्य असतो, परंतु अंतर्गत जननेंद्रियांमध्ये गर्भाशय आणि योनी अपूर्ण किंवा विकसित नसते. या विकारामुळे मासिक पाळी येत नाही आणि नैसर्गिक गर्भधारणा होणे अशक्य होते.
MRKH सिंड्रोम म्हणजे काय?
MRKH सिंड्रोम हा मुल्लेरियन डक्टच्या योग्य विकासात अडथळा येऊन होणारा विकार आहे. या विकारात गर्भाशयाचा आणि योनीचा अपूर्ण किंवा विकास न झालेला असतो. या स्थितीत मुलींना मासिक पाळी येत नाही आणि त्या नैसर्गिकरित्या गर्भवती होऊ शकत नाहीत, परंतु त्यांचे बाह्य जननेंद्रिय सामान्य असते.
MRKH सिंड्रोमची कारणे:
MRKH सिंड्रोम नेमक्या कोणत्या कारणांमुळे होतो हे अद्याप पूर्णपणे स्पष्ट झालेले नाही. मात्र, हा विकार गर्भाच्या विकासाच्या दरम्यान जनुकीय अनियमिततेमुळे किंवा हार्मोनल समस्यांमुळे होतो, असे संशोधकांचे मत आहे.
MRKH सिंड्रोमचे दोन प्रमुख प्रकार :
1. टाइप 1 (Isolated MRKH):
- या प्रकारात केवळ मुल्लेरियन डक्टचा विकास होत नाही, ज्यामुळे गर्भाशय आणि योनीचा विकास पूर्ण होत नाही.
- या प्रकारात इतर कोणतेही अवयव प्रभावित होत नाहीत, म्हणजे मूत्रपिंड, हाडांची संरचना किंवा हृदय यांच्यावर परिणाम होत नाही.
- हा MRKH चा सर्वात सामान्य प्रकार आहे आणि यामध्ये मुलींचे बाह्य जननेंद्रिय पूर्णपणे सामान्य असते.
2. टाइप 2 (MRKH Type 2 or MURCS association):
- या प्रकारात गर्भाशय आणि योनी व्यतिरिक्त इतर अवयवांवर देखील परिणाम होतो.
- प्रभावित अवयवांमध्ये मूत्रपिंड, स्पायनल कोलम (मणक्याचे हाड), आणि कधीकधी हृदय देखील असू शकते.
- टाइप 2 मध्ये मूत्रपिंडाचा अपूर्ण विकास (renal agenesis) किंवा मूत्रपिंडाच्या इतर समस्या, स्पायनल हाडांमध्ये विकृती, आणि काही वेळा हृदयाच्या दोषांचा समावेश होऊ शकतो.
MRKH सिंड्रोमची लक्षणे:
MRKH सिंड्रोमच्या लक्षणे मुलींना वयात येण्याच्या वेळेस दिसून येतात. त्यातील काही प्रमुख लक्षणे:
- : वयात आल्यावरही मासिक पाळी येत नाही, कारण गर्भाशयाचे विकास पूर्ण झालेला नसतो.
- गर्भाशय नसल्यामुळे गर्भधारणा होणे अशक्य असते.
- मुलींचे बाह्य जननेंद्रिय पूर्णपणे सामान्य असतात.
- योनीचा विकास अपूर्ण असल्यामुळे लैंगिक संबंध ठेवताना अडचण येऊ शकते.
MRKH सिंड्रोमचा निदान कसे करतात?
MRKH सिंड्रोमचे निदान वयात येण्याच्या वेळी, साधारणपणे 16-17 वर्षांच्या दरम्यान, मासिक पाळी न आल्यामुळे केले जाते. डॉक्टर विविध चाचण्या करतात:
1. शारीरिक तपासणी:
- डॉक्टर प्रथम शारीरिक तपासणी करतात, ज्यामध्ये बाह्य जननेंद्रियांचे निरीक्षण केले जाते.
- मासिक पाळी न येण्याबद्दल विचारले जाते आणि लक्षणे तपासली जातात.
2. चिकित्सीय इतिहास:
- गर्भधारणा, मासिक पाळी, आणि इतर संबंधित आरोग्याच्या समस्यांबद्दलचा चिकित्सीय इतिहास घेतला जातो.
- कुटुंबातील आरोग्याच्या समस्यांबद्दल विचारले जाते, कारण काही वेळा हा विकार आनुवंशिक असू शकतो.
3. इमेजिंग चाचण्या:
- अल्ट्रासाऊंड: गर्भाशय आणि इतर अंतर्गत अवयवांचा विकास तपासण्यासाठी अल्ट्रासाऊंड चाचणी केली जाते. ही चाचणी गर्भाशय आणि योनीच्या आकाराची आणि स्थितीची माहिती देते.
- MRI (Magnetic Resonance Imaging): अधिक माहिती आणि सुस्पष्ट चित्रांसाठी MRI चा वापर केला जातो. MRI द्वारे गर्भाशय, मूत्रपिंड आणि इतर अवयवांचे तपशीलवार निरीक्षण केले जाते.
4. हार्मोन चाचण्या:
- हार्मोन पातळ्या तपासण्यासाठी काही खूनाची चाचणी केली जाऊ शकते. यामध्ये लुतेनायझिंग हार्मोन (LH), फॉलिकल स्टिम्युलेटिंग हार्मोन (FSH), आणि इतर संबंधित हार्मोन्सचा समावेश असतो.
- यामुळे जननेंद्रियांच्या विकासासाठी आवश्यक हार्मोन्सची पातळी समजून येते.
5. गर्भाशयाचे विश्लेषण:
- काही परिस्थितींमध्ये, गर्भाशयाच्या आंतरिक संरचनेची अधिक तपशीलवार माहिती मिळवण्यासाठी हिस्टेरोसेलपिंगोग्राफी (HSG) किंवा हिस्टेरोस्कोपी चाचणी केली जाते.
6. चिकित्सकांचा सल्ला:
- निदानानंतर, डॉक्टर प्रभावित मुलीला किंवा महिलेला उपयुक्त उपचार, समुपदेशन आणि मदतीची माहिती देतात.
MRKH सिंड्रोमसाठी उपचार:
MRKH सिंड्रोमसाठी नेमका उपचार उपलब्ध नाही, परंतु काही पद्धती वापरून जीवनाचा दर्जा सुधारला जाऊ शकतो:
- समुपदेशन: मानसिक आरोग्य आणि भावनिक आधारासाठी समुपदेशन महत्त्वाचे आहे.
- योनीच्या विकासासाठी उपचार: जर योनीचा विकास अपूर्ण असेल, तर काही तंत्रांचा वापर केला जातो, ज्यात:
- Dilator therapy: योनीच्या आकाराचा हळूहळू विस्तार करण्यासाठी विशेष साधने वापरली जातात.
- वजायनल प्लास्टिक सर्जरी: योनीचा विकास करण्यासाठी शस्त्रक्रिया केली जाते, ज्यामुळे महिलांना सामान्य लैंगिक संबंध ठेवणे शक्य होते.
गर्भधारणेसाठी उपाय:
गर्भधारणेसाठी उपाय करणे विशेषतः MRKH सिंड्रोम असलेल्या महिलांसाठी खूप महत्त्वाचे आहे. या सिंड्रोममुळे गर्भाशयाचा विकास पूर्ण होत नाही, ज्यामुळे गर्भधारणेची क्षमता कमी होऊ शकते. तरीही, गर्भधारणेसाठी काही उपाय आहेत जे घेता येऊ शकतात. चला, या उपायांबद्दल थोडक्यात माहिती घेऊ.
वैकल्पिक गर्भधारणेच्या पद्धती-
- सरोगसी (Surrogacy): MRKH सिंड्रोम असलेल्या महिलांसाठी गर्भपात एक उपयुक्त पर्याय आहे. या प्रक्रियेत दुसऱ्या महिलेला मदतीसाठी गरोदर केले जाते. ती महिला तुमचे अंडाणू वापरून गर्भधारणेचा प्रयत्न करते, आणि तुम्हाला तुमचे स्वतःचे बाळ मिळवता येते.
- IVF (In Vitro Fertilization): जर गर्भाशय असला तरी तो कार्यक्षम नसेल, तर IVF हे एक उत्तम उपाय आहे. यामध्ये तुमच्या अंडाणू आणि शुक्राणूला प्रयोगशाळेत एकत्र करून भ्रूण तयार केले जाते. नंतर हे भ्रूण गर्भाशयात स्थानांतरित केले जाते.
- ओव्यूलेशन इंडक्शन: काही वेळा हार्मोनल उपचारांनी अंडाणू उत्पादन वाढवले जाते, ज्यामुळे गर्भधारणेची शक्यता वाढते.
- संतुलित आहार: तुमच्या आहारात भरपूर फळे, भाज्या, संपूर्ण धान्य आणि प्रथिने असावे लागतात. हा आहार तुमच्या शरीराला आवश्यक जीवनसत्त्वे देतो.
- व्यायाम: नियमित व्यायाम करणे तुम्हाला ताजेतवाने ठेवतो आणि वजन नियंत्रित करण्यात मदत करतो.
- तनाव कमी करणे: ध्यान, योग, किंवा ताण कमी करण्याच्या इतर तंत्रांचा अवलंब केल्यास तुम्हाला मानसिक आरोग्य सुधारण्यात मदत होऊ शकते.
- सल्लागार डॉक्टर: गर्भधारणेसाठी योग्य उपचार पद्धतींवर सल्ला घेणे महत्त्वाचे आहे. प्रजनन तज्ञांशी चर्चा केल्याने तुम्हाला तुमच्या परिस्थितीवर योग्य उपचार योजना तयार करण्यात मदत होईल.
- आनुवंशिक सल्ला: MRKH सिंड्रोम असलेल्या महिलांसाठी आनुवंशिक काउंसलिंग उपयोगी ठरते. त्यामुळे तुम्हाला तुमच्या पुढच्या पिढीत संभाव्य आनुवंशिक समस्यांबद्दल माहिती मिळेल.
- गर्भाशयाचा प्रत्यारोपण: काही महिलांसाठी गर्भाशयाचा प्रत्यारोपण देखील एक पर्याय आहे. ही एक अत्यंत जटिल प्रक्रिया आहे, पण यामुळे गर्भधारणेसाठी संधी निर्माण होऊ शकते.
MRKH सिंड्रोम असलेल्या स्त्रियांच्या मानसिक आणि भावनिक अडचणी:
MRKH (Mayer-Rokitansky-Küster-Hauser) सिंड्रोम असलेल्या स्त्रियांच्या मानसिक आणि भावनिक अडचणी अनेक कारणांनी गंभीर असू शकतात. या सिंड्रोममुळे गर्भाशय आणि आंतरगर्भाशय असलेले अंडाणू नसणे यामुळे महिला गर्भधारणेच्या क्षमतेपासून वंचित राहतात. यामुळे त्यांच्या मानसिक आरोग्यावर विविध प्रभाव पडतात. चला, या अडचणींचा विचार करूया.
- MRKH सिंड्रोम असलेल्या महिलांना त्यांच्या शरीराची रचना आणि क्षमता याबद्दल आत्मसन्मान कमी होऊ शकतो. या महिलांना “पूर्ण” नसल्याची भावना येऊ शकते, विशेषत: गर्भधारणेच्या क्षमतेच्या अभावामुळे. हे त्यांना कमी लेखलेले वाटू शकते, जे त्यांच्या मानसिक आरोग्यावर परिणाम करते.
- गर्भधारणेच्या क्षमता नसेल तर या महिलांना सामाजिक जीवनात अडचणी येऊ शकतात. त्यांना इतरांच्या तुलनेत कमी असल्याची भावना येऊ शकते, ज्यामुळे त्यांचे सामाजिक संबंध प्रभावित होऊ शकतात. अनेक वेळा, त्यांना मित्र किंवा कुटुंबीयांच्या अपेक्षांशी जुळवून घेण्यात कठीणाई अनुभवावी लागते.
- अनेक MRKH सिंड्रोम असलेल्या महिलांना आपल्या स्थितीबद्दल चिंता, दुःख, आणि निराशा अनुभवावी लागते. त्यांच्या मनात अनेक प्रश्न असतात, जसे की “मी कधी गर्भवती होऊ शकेन का?” किंवा “माझ्या भावी बाळांसाठी काय होईल?”. या चिंतांमुळे त्यांची मानसिक स्थिती खूपच अस्वस्थ होते.
- सामाजिक आणि सांस्कृतिक दृष्टीने, स्त्रियांच्या जीवनात मातृत्वाचे महत्व आहे. MRKH असलेल्या महिलांना या भूमिकेपासून वंचित राहावे लागते, जे त्यांना अधिक भावनात्मक दबावात ठेवते. या महिलांना त्यांच्या जीवनाच्या इतर क्षेत्रांत आत्मसमर्पण करताना संघर्ष करावा लागतो.
- यासोबतच, या महिलांना मानसिक आरोग्य तज्ञ, सायकॉलॉजिस्ट किंवा समुपदेशकाची मदत घेण्याची आवश्यकता असते. या व्यावसायिकांशी चर्चा केल्याने त्यांच्या भावनांना व्यक्त करण्यास मदत होते आणि मानसिक ताण कमी होतो.
- MRKH सिंड्रोम असलेल्या महिलांसाठी भावनिक समर्थन खूप महत्त्वाचे आहे. कुटुंब, मित्र, आणि सहकारी यांच्या सहानुभूतीपूर्ण समजामुळे त्यांच्या मानसिक आरोग्यावर सकारात्मक प्रभाव पडतो. ग्रुप थेरपी किंवा सपोर्ट ग्रुपमध्ये सहभागी होणे देखील फायदेशीर ठरते.
- MRKH सिंड्रोमच्या विषयावर माहिती मिळवणे देखील महत्त्वाचे आहे. या महिलांना त्यांच्या स्थितीचे आणि उपचार पद्धतींचे ज्ञान असणे आवश्यक आहे. यामुळे त्यांना त्यांच्या परिस्थितीवर नियंत्रण ठेवण्यास मदत होते.
- MRKH सिंड्रोम असलेल्या महिलांच्या मानसिक आणि भावनिक अडचणी गंभीर असू शकतात. आत्मसन्मान कमी होणे, सामाजिक अडचणी, चिंता, दुःख आणि अवयवांच्या भूमिकेविषयी गोंधळ यामुळे त्यांना ताण येतो. तरीही, योग्य समर्थन, माहिती आणि मानसिक आरोग्याच्या व्यावसायिकांची मदत घेऊन या महिलांना या अडचणींवर मात करता येते. जीवनातील इतर क्षेत्रांमध्ये त्यांनी त्यांच्या क्षमतांचा विकास करणे आणि त्यांच्या भावनांना स्वीकारणे हे महत्त्वाचे आहे.
या लेखमधून Mahitia1.in टीमच्या लेखनातूनफॅटी MRKH सिंड्रोम,बद्दल तुम्हाला माहिती आहे का ? व आवश्यक लिंक विषयी माहिती देण्याचा पर्यन्त केला आहे तुम्हाला व्यतिरिक्त अजून काही माहिती हवी असल्यास तुम्ही आम्हाला कमेन्ट करून कळवू शकता व अश्याच अभ्यासपूर्ण महितीसाठी तुम्ही आमच्या What’s App group – शासकीय नोकरी & योजना ग्रुप – ( क्लिक करून ) जॉइन करू शकता. त्या ग्रुप च्या माध्यमातून आम्ही अश्याच नोकरी , शिक्षण, शासकीय योजना आणि सर्वांसाठी आरोग्य विषयावर लेख घेऊन येत असतो.
