प्रधानमंत्री जन धन योजना काय आहे आणि त्याचे लाभ काय ?

प्रधानमंत्री जन धन योजना ही भारतातील एक महत्वाची आर्थिक योजना आहे, जी देशातील प्रत्येक व्यक्तीला बँकिंग सेवा उपलब्ध करून देण्याचा उद्देशाने सुरू करण्यात आली.नुकतेच या योजनेला १० वर्ष पूर्ण झाले आहेत  या योजनेचा मुख्य उद्देश्य देशातील बँकिंग क्षेत्राचा विस्तार करणे, वंचित आणि उपेक्षित वर्गांना बँकिंग सुविधा उपलब्ध करून देणे आणि बेरोजगारी आणि गरीबी कमी करणे आहे. ही भारतातील एक महत्वपूर्ण आर्थिक योजना आहे, जी देशातील प्रत्येक व्यक्तीला बँकिंग सेवा उपलब्ध करून देण्याचा उद्देशाने सुरू करण्यात आली. या योजनेमुळे देशातील बँकिंग क्षेत्राचा विस्तार झाला आहे आणि लाखो लोकांना बँकिंग सेवा उपलब्ध झाल्या आहेत. या योजनेमुळे देशातील वंचित आणि उपेक्षित वर्गांचा आर्थिक सक्षमीकरण झाले आहे आणि बेरोजगारी आणि गरीबी कमी करण्यात मदत झाली आहे.

प्रधानमंत्री जन धन योजनेची सुरवात

.भारत सरकारने 28 ऑगस्ट 2014 रोजी सुरू केलेली प्रधान मंत्री जन धन योजना (PMJDY) ही देशाच्या इतिहासातील सर्वात लक्षणीय आर्थिक उपक्रमांपैकी एक आहे.  योजनेच्या सुरुवातीस, देशातील अनेक लोकांना बँक खाती नव्हती. या योजनेच्या माध्यमातून, सरकारने देशातील प्रत्येक व्यक्तीला बँक खाते उघडण्यासाठी प्रोत्साहन दिले.प्रत्येक कुटुंबाना स्वताचे बँक खाते उघडून देणे हे या योजनेचे लक्ष आहे.नरेंद्र मोदी यांच्या नेतृत्वाखालील, या योजनेचे उद्दिष्ट भारतातील बँक नसलेल्या लोकसंख्येला – बचत आणि ठेव खाती,  क्रेडिट, विमा आणि पेन्शन यासारख्या वित्तीय सेवांमध्ये प्रवेश प्रदान करणे आहे. “मेरा खाता, भाग्य विधाता” (माझे खाते, भाग्य विधाते ) या घोषवाक्यासह, PMJDY ने भारताच्या बँकिंग लँडस्केपमध्ये परिवर्तन घडवून आणण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली आहे.पंतप्रधानांनी प्रत्येक कुटुंबासाठी बँक खाते असावे अश्या सूचना बँक न देऊन ते राष्ट्रीय प्राधान्य म्हणून घोषित केले आणि सात कोटींहून अधिक कुटुंबियांना या योजनेत प्रवेशाचे आवाहन केले. सर्व बँकांना त्या कुटुंबियाची  खाती उघडण्यास सांगितले. योजनेच्या उद्घाटनाच्या दिवशीच १.५ कोटी बँक खाती उघडण्यात आली.

कसे उघडायचे:

1. प्रधानमंत्री जन धन खाते उघडण्यासाठी तुमच्या नजीकच्या  बँकेत जा कोणत्याही भारतीय बँकेत जाऊन तुम्ही जन धन खाते उघडण्यासाठी अर्ज करू शकता.
2. त्या योजनेच्या संबंधी आवश्यक कागदपत्रे जमा करून त्या अर्जासोबत जोडावे व  बँकेत जमा करा.
3.  बँक कर्मचारी तुम्हाला जन धन खात्याचा अर्ज देईल.त्यात दिलेली माहिती योग्य प्रकारे भरून व त्यासोबत आवश्यक कागदपत्रे जोडून तो बँक कर्मचार्याकडे द्या.
4. अधिकाऱ्यांकडून अर्ज आणि कागदपत्रे तपासल्यानंतर तुमचे खाते सक्रिय केले जाईल.

कोण जन धन खाते उघडू शकते:

• भारताचा कोणताही नागरिक जन धन खाते उघडू शकतो.
• तुमच्याकडे कोणतेही बँक खाते नसले तरीही तुम्ही जन धन खाते उघडू शकता.
• तुम्ही अल्पवयीन असाल तरीही तुमच्या पालकांच्या मदतीने तुम्ही जन धन खाते उघडू शकता.

प्रधानमंत्री जन धन योजना  खाते उघडण्यासाठी आवश्यक कागदपत्रे:

• आधार कार्ड/आधार क्रमांक उपलब्ध असल्यास इतर कोणत्याही कागदपत्रांची आवश्यकता नाही. जर पत्ता बदलला असेल तर वर्तमान पत्त्याचे स्वयं-प्रमाणीकरण पुरेसे आहे.
• जर आधार कार्ड उपलब्ध नसेल तर खालीलपैकी कोणतेही अधिकृतपणे वैध दस्तऐवज (OVD) आवश्यक असतील: मतदार ओळखपत्र, ड्रायव्हिंग लायसन्स, पॅन कार्ड, पासपोर्ट आणि नरेगा कार्ड. जर तुमचा पत्ता देखील या कागदपत्रांमध्ये उपस्थित असेल, तर तो “ओळख आणि पत्त्याचा पुरावा” म्हणून काम करू शकतो.
• एखाद्या व्यक्तीकडे वर नमूद केलेले “वैध सरकारी दस्तऐवज” नसल्यास, परंतु बँकेने ‘कमी जोखीम’ श्रेणीमध्ये वर्गीकृत केले असल्यास, तो/ती खालीलपैकी कोणतेही एक कागदपत्र सबमिट करून बँक खाते उघडू शकतो
• केंद्र/राज्य सरकारचे विभाग, वैधानिक/नियामक प्राधिकरणे, सार्वजनिक क्षेत्रातील उपक्रम, अनुसूचित व्यावसायिक बँका आणि सार्वजनिक वित्तीय संस्थांनी जारी केलेल्या अर्जदाराचा फोटो असलेली ओळखपत्रे
• राजपत्रित अधिकाऱ्याने सदर व्यक्तीच्या रीतसर साक्षांकित छायाचित्रासह जारी केलेले पत्र.

प्रधानमंत्री  जन धन खात्याचे फायदे:

• शून्य-शिल्लक खाती: PMJDY अंतर्गत, व्यक्ती किमान शिल्लक आवश्यकता नसताना मूलभूत बचत बँक ठेव खाते उघडू शकतात. हे वैशिष्ट्य कमी उत्पन्न गटांसाठी विशेषतः फायदेशीर ठरले आहे.
• ओव्हरड्राफ्ट सुविधा: सहा महिन्यांच्या समाधानकारक ऑपरेशननंतर, खातेधारक ₹10,000 पर्यंतच्या ओव्हरड्राफ्ट सुविधेसाठी पात्र आहेत. ही सुविधा आणीबाणीसाठी त्वरित क्रेडिट लाइन म्हणून कार्य करते.
• अपघाती विमा संरक्षण: PMJDY खातेधारकांना 1 लाख अपघाती विमा संरक्षण मिळते. अपघातामुळे खातेदाराचा मृत्यू झाल्यास,५०००० पर्यंत नॉमिनीला ही रक्कम मिळते.
• लाइफ इन्शुरन्स कव्हर: ज्या खातेदारांनी PMJDY लाँच केल्यानंतर एका विशिष्ट कालावधीत त्यांची खाती उघडली ते देखील लाभार्थीच्या मृत्यूनंतर देय असलेल्या ₹30,000 च्या जीवन विमा संरक्षणासाठी पात्र आहेत.
• RuPay डेबिट कार्ड: प्रत्येक PMJDY खातेधारकाला RuPay डेबिट कार्ड मिळते, ज्याचा वापर रोख पैसे काढण्यासाठी, शिल्लक चौकशीसाठी आणि विविध व्यापारी दुकानांवर खरेदीसाठी केला जाऊ शकतो.
• डायरेक्ट बेनिफिट ट्रान्सफर (DBT) योजना: PMJDY खाती थेट DBT योजनेशी जोडलेली असतात, ज्यामुळे सरकारला विविध कार्यक्रमांसाठी (जसे की LPG सबसिडी, मनरेगा मजुरी इ.) थेट लाभार्थ्यांच्या खात्यात सबसिडी हस्तांतरित करता येते.
• मोबाईल बँकिंग सुविधा: ही योजना नॅशनल युनिफाइड यूएसएसडी प्लॅटफॉर्म (NUUP) द्वारे मोबाईल बँकिंग सुविधा देखील देते, ज्यामुळे ग्राहकांना त्यांची शिल्लक तपासता येते, निधी हस्तांतरित करता येते आणि त्यांच्या मोबाईल फोनद्वारे इतर बँकिंग कार्ये करता येतात.
• 5,000/- पर्यंतची ओव्हरड्राफ्ट सुविधा प्रति कुटुंब केवळ एका खात्यात उपलब्ध आहे, शक्यतो कुटुंबातील महिलांसाठी.

प्रधानमंत्री जन धन योजनेची उद्दिष्टे

•  या योजने अंतर्गत , खातेधारकांना कोणताही न्यूनतम बॅलन्स राखण्याची आवश्यकता नाही.
• PMJDY चे प्राथमिक उद्दिष्ट आर्थिक सेवांमध्ये परवडणारी प्रवेश सुनिश्चित करणे हे आहे, विशेषतः समाजातील वंचित घटकासाठी या योजनेचा लाभ मिळाव.
• बँकिंग सुविधांमध्ये सर्वजणांना प्रवेश प्रत्येक कुटुंबाला किमान एक मूलभूत बँकिंग खाते प्रदान करण्याचे PMJDY चे उद्दिष्ट आहे. हे सुनिश्चित करते की भारताच्या अगदी दुर्गम भागांना देखील औपचारिक वित्तीय सेवा उपलब्ध आहेत.
• लोकांना  आर्थिक उत्पादने आणि सेवांबद्दल शिक्षित करणे महत्वाचे आहे. लोकांना माहितीपूर्ण आर्थिक निर्णय घेण्यास सक्षम करण्यासाठी PMJDY आर्थिक साक्षरतेवर भर देते.
• डायरेक्ट बेनिफिट ट्रान्सफर (DBT): बँक खाती आधार (युनिक आयडेंटिफिकेशन नंबर) शी लिंक करून, ही योजना सरकारी अनुदाने आणि लाभांचे थेट हस्तांतरण सुलभ करते, गळती कमी करते आणि निधी इच्छित लाभार्थ्यांपर्यंत पोहोचतो याची खात्री करते.
• विमा आणि निवृत्तीवेतन: खातेधारकांना विमा संरक्षण आणि पेन्शन लाभ प्रदान करणे हे या योजनेचे उद्दिष्ट आहे, ज्यामुळे अनपेक्षित परिस्थितींविरूद्ध सुरक्षा जाळे प्रदान केले जातात.
• खातेधारकांना ATM कार्ड प्रदान केले जाते, ज्याच्या मदतीने ते आपल्या खात्यातून पैसे काढू शकतात.
• खातेधारकांना आवश्यकता पडल्यावर मोफत  रुग्णवाहिन्या आणि जीवन विमाया  योजनांचा लाभ मिळतो.

प्रधानमंत्री जन धन योजनेची मागील १० वर्षाची घडामोडी

जन धन योजनेने तिच्या  स्थापनेपासून, महत्त्वपूर्ण टप्पे गाठले आहेत, ज्यामुळे ते जगातील सर्वात मोठ्या आर्थिक समावेशन कार्यक्रमांपैकी एक बनले आहे. काही प्रमुख यशांमध्ये हे समाविष्ट आहे:

• ऑगस्ट 2024 पर्यंत, PMJDY अंतर्गत 50 कोटी (500 दशलक्ष) खाती उघडली गेली आहेत, ज्यात देशातील जवळजवळ प्रत्येक कुटुंबाचा समावेश आहे. भारताचे प्रमाण आणि विविधता लक्षात घेता ही एक उल्लेखनीय कामगिरी आहे.
•  या योजनेने ग्रामीण आणि शहरी गरिबांमध्ये आर्थिक साक्षरता सुधारण्यात महत्त्वपूर्ण योगदान दिले आहे. बँकिंग सेवांच्या फायद्यांबद्दल खातेधारकांना शिक्षित करण्यासाठी आर्थिक साक्षरता शिबिरे आणि कार्यशाळा यासारखे विविध उपक्रम आयोजित केले गेले आहेत.
• डायरेक्ट बेनिफिट ट्रान्सफर (DBT) PMJDY DBT योजनेच्या यशाची खात्री करण्यासाठी गेम चेंजर आहे. कोट्यवधी रुपये अनुदान आणि लाभ थेट लाभार्थ्यांच्या खात्यात हस्तांतरित केले गेले, भ्रष्टाचार कमी झाला आणि पारदर्शकता वाढली.
• योजनेने लाखो कमी उत्पन्न असलेल्या व्यक्तींना विमा आणि निवृत्तीवेतन योजना जसे की प्रधानमंत्री सुरक्षा विमा योजना (PMSBY), प्रधानमंत्री जीवन ज्योती विमा योजना (PMJJBY), आणि अटल पेन्शन योजना (APY) मध्ये समाविष्ट करणे सुलभ केले आहे. .
• :PMJDY खाती महिलांकडे आहेत, त्यांच्या आर्थिक स्वातंत्र्य आणि समावेशनाला प्रोत्साहन देते. याचा घरगुती निर्णय घेण्यावर आणि एकूणच आर्थिक सक्षमीकरणावर खोलवर परिणाम झाला आहे.

जन धन योजनेबद्दल अधिक माहिती साठी तुम्ही त्याच्या अधिकृत संकेतस्थळाला भेट देऊ शकता https://pmjdy.gov.in/hi-scheme

या लेखमधून Mahitia1.in टीमच्या लेखनातून प्रधानमंत्री जन धन योजना काय आहे आणि त्याचे लाभ काय ?व आवश्यक लिंक विषयी माहिती देण्याचा पर्यन्त केला आहे तुम्हाला व्यतिरिक्त अजून काही माहिती हवी असल्यास तुम्ही आम्हाला कमेन्ट करून कळवू शकता व अश्याच अभ्यासपूर्ण महितीसाठी तुम्ही आमच्या What’s App group – शासकीय नोकरी & योजना ग्रुप – ( क्लिक करून ) जॉइन करू शकता. त्या ग्रुप च्या माध्यमातून आम्ही अश्याच नोकरी , शिक्षण, शासकीय योजना आणि सर्वांसाठी आरोग्य विषयावर लेख घेऊन येत असतो.

हे हि वाचा 

• mjpjay महाराष्ट्र शासनामार्फत आपल्या साठी 2.5 लाख पर्यत दवाखाना मोफत. पहा कोणकोणत्या आजारावर मिळणार मोफत उपचार…..
• प्रधानमंत्री जननी सुरक्षा योजना: JSY मातृत्व सशक्त करणे आणि सुरक्षित प्रसूती सुनिश्चित करणे
• इंदिरा गांधी राष्ट्रीय विधवा पेंशन योजना.indira gandhi rashtriya vidhwa pension yojana
• sukanya samriddhi yojana मुलींच्या उज्वल भविष्याची उभारणी: सुकन्या समृद्धी योजना….