महाराष्ट्र सरकार सामाजिक न्याय व विशेष सहाय्य विभागाद्वारे विविध कल्याणकारी योजना राबवते. त्यापैकी एक महत्त्वाची योजना म्हणजे बाल संगोपन योजना. ही योजना गरजू, निराधार आणि आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल कुटुंबातील मुलांना आर्थिक मदत देण्यासाठी सुरू करण्यात आली आहे. या योजनेचा मुख्य उद्देश अशा मुलांचे संगोपन सुलभ करणे आणि त्यांना शिक्षणाची संधी उपलब्ध करून देणे हा आहे.
बाल संगोपन योजना म्हणजे काय?
बाल संगोपन योजना ही विशेषतः अशा मुलांसाठी आहे ज्यांचे पालक मयत झाले आहेत किंवा त्यांच्या कुटुंबावर गंभीर आर्थिक संकट आले आहे. या योजनेद्वारे महाराष्ट्र शासन या मुलांना दरमहा ठराविक आर्थिक सहाय्य देते, जेणेकरून त्यांचे संगोपन, शिक्षण आणि दैनंदिन गरजा सहज पूर्ण होऊ शकतील.
ही योजना अनाथ, निराधार, अपंग पालकांची मुले किंवा ज्या कुटुंबांचे वार्षिक उत्पन्न अत्यंत कमी आहे अशा मुलांसाठी आहे. शासनाची भूमिका या योजनेत केवळ आर्थिक मदतपुरती मर्यादित नसून, या मुलांना शिक्षण, आरोग्य आणि सुरक्षितता प्रदान करणे हे देखील योजनेचे महत्त्वाचे उद्दीष्ट आहे. सरकारतर्फे विविध स्वयंसेवी संस्थांशी (NGO) समन्वय ठेवून या मुलांना शिक्षण आणि इतर आवश्यक सुविधा पुरवल्या जातात.
बाल संगोपन योजनेचे उद्दिष्ट:
बाल संगोपन योजनेचे उद्दीष्ट केवळ आर्थिक सहाय्य पुरवणे नसून, गरजू आणि अनाथ मुलांच्या संपूर्ण विकासावर भर देणे आहे. या योजनेद्वारे राज्य सरकार खालील उद्दिष्टे पूर्ण करू इच्छिते:
- अनाथ आणि दुर्बल परिस्थितीतील मुलांना मदत करणे – या मुलांना आर्थिक आधार मिळाल्याने त्यांचे जीवनमान सुधारते.
- शैक्षणिक संधी उपलब्ध करून देणे – शासनाच्या मदतीने ही मुले शिक्षण पूर्ण करू शकतात.
- कुपोषण आणि बालमजुरी रोखणे – आर्थिक संकटामुळे शाळा सोडणाऱ्या मुलांची संख्या कमी करण्यासाठी ही योजना उपयुक्त ठरते.
- मानसिक आणि सामाजिक स्थैर्य प्रदान करणे – मुलांना त्यांच्या कुटुंबासोबत राहून शिक्षण आणि आरोग्य सुविधा उपलब्ध करून देणे.
- समाजातील वंचित गटांना सक्षम करणे – गरीब आणि दुर्बल गटांना मदतीचा हात देऊन सामाजिक समरसता निर्माण करणे.
बाल संगोपन योजनेचे लाभ व वैशिष्ट्ये:
- दरमहा 1,100 रुपये आर्थिक मदत – या योजनेद्वारे पात्र मुलांना महाराष्ट्र शासनाकडून दरमहा 1,100 रुपये थेट बँक खात्यात जमा केले जातात.
- 18 वर्षांपर्यंत लाभ – लाभार्थी मुलाला 18 वर्षांपर्यंत ही आर्थिक मदत मिळते, त्यामुळे त्याचे शिक्षण आणि संगोपन सुलभ होते.
- शिक्षणाला चालना – ही योजना केवळ आर्थिक मदत पुरवण्यासाठी नसून, लाभार्थी मुलाने शिक्षण चालू ठेवणे बंधनकारक आहे.
- कुटुंबातील एकापेक्षा अधिक मुलांना लाभ मिळण्याची शक्यता – ज्या कुटुंबांमध्ये दोन किंवा अधिक पात्र मुले आहेत, त्यांना देखील या योजनेचा लाभ मिळू शकतो.
- संपूर्ण राज्यात लागू – महाराष्ट्रातील कोणत्याही जिल्ह्यातील पात्र मुलांना या योजनेचा लाभ घेता येतो.
- सरकारी व स्वयंसेवी संस्थांचा सहभाग – शासन या योजनेसाठी स्वयंसेवी संस्थांसोबत कार्य करत असून, मुलांना विविध सेवा पुरवण्यासाठी प्रयत्नशील आहे.
- मुलांच्या आरोग्यासाठी देखील मदत – आर्थिक मदतीव्यतिरिक्त शासन आरोग्य तपासणी आणि औषधोपचार यासंदर्भातही काही सेवा पुरवते.
- बालमजुरी व अनाथाश्रमात जाण्यापासून प्रतिबंध – योजनेमुळे मुलांना त्यांच्या पालकांसोबत राहून शिक्षण घेण्याची संधी मिळते आणि त्यांना अनाथाश्रमात जाण्याची गरज राहत नाही.
बाल संगोपन योजनेसाठी पात्रता काय आहे?
- वडील किंवा आई यांचे निधन झालेले असावे किंवा दोघेही नसावे.
- पालकांना अपंगत्व, गंभीर आजार किंवा आर्थिक संकटामुळे संगोपन करणे कठीण असावे.
- अर्जदार हा महाराष्ट्रातील रहिवासी असावा.
- मुलाचे वय 18 वर्षांपेक्षा कमी असावे.
- मुलाचा दत्तकपालक किंवा नातेवाईक त्याचा सांभाळ करत असावा.
अर्ज कुठे करावा?
- अर्ज महिला व बालकल्याण विभाग किंवा स्थानिक तहसील कार्यालयात करावा.
- अर्जाची प्रक्रिया ऑनलाइन किंवा ऑफलाइन पद्धतीने केली जाते.
- अर्जाची पूर्तता झाल्यानंतर स्थानिक प्रशासन निर्णय घेते.
बाल संगोपन योजनेसाठी आवश्यक कागदपत्रे कोणते?
- अर्जदाराचे आधार कार्ड
- पालकांचे निधन प्रमाणपत्र (असल्यास)
- उत्पन्नाचा दाखला
- रहिवासी प्रमाणपत्र
- शाळेच्या मुख्याध्यापकाचे प्रमाणपत्र (मुलगा/मुलगी शाळेत असल्याचा दाखला)
- बँक खाते तपशील
बाल संगोपन योजना ऑनलाइन अर्ज कसा करावा?
- महाराष्ट्र शासनाच्या महिला व बाल विकास विभागाच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्यावी.
- ➡ वेबसाइट: https://womenchild.maharashtra.gov.in (ही लिंक वेळोवेळी बदलू शकते, त्यामुळे अधिकृत स्त्रोत तपासा.)
- वेबसाइटच्या मुख्य पृष्ठावर ‘बाल संगोपन योजना’ किंवा ‘महिला व बालकल्याण योजना’ विभाग शोधा.
- त्यावर क्लिक केल्यावर अर्जाचा नवीन पेज उघडेल.
- नवीन अर्ज करण्यासाठी “Apply Online” किंवा “नवीन अर्ज करा” या बटणावर क्लिक करा.
- जर अर्जदार आधीच नोंदणीकृत असेल, तर User ID आणि Password टाकून लॉगिन करा.
- नवीन अर्जदाराने नोंदणी (Registration) करावी.
- संपूर्ण नाव
- मोबाइल नंबर (OTP व्हेरिफिकेशनसाठी)
- आधार क्रमांक
- ई-मेल आयडी
- पासवर्ड सेट करणे
- नोंदणी पूर्ण केल्यावर मोबाइल नंबर किंवा ई-मेलद्वारे OTP प्राप्त होईल, जो सबमिट करून खाते सक्रिय करावे लागेल.
अर्ज भरण्याच्या टप्प्यावर अर्जदाराला खालील माहिती भरावी लागते:
(१) वैयक्तिक माहिती:
- अर्जदाराचे पूर्ण नाव
- जन्मतारीख
- लिंग
- पालकांचे नाव
- आधार क्रमांक
- मोबाइल नंबर
(२) पत्ता व रहिवासी माहिती:
- संपूर्ण पत्ता
- जिल्हा आणि तालुका
- रहिवासी प्रमाणपत्र क्रमांक
(३) कुटुंब व उत्पन्न माहिती:
- आई-वडिलांचे मृत्यू प्रमाणपत्र (असल्यास)
- पालक किंवा पालक समकक्ष व्यक्तीची माहिती
- वार्षिक उत्पन्नाचा दाखला
(४) बँक खाते माहिती:
- बँकेचे नाव
- खाते क्रमांक
- IFSC कोड
५. आवश्यक कागदपत्रे अपलोड करा
- अर्ज भरल्यानंतर काही महत्त्वाची कागदपत्रे स्कॅन करून PDF किंवा JPG फॉरमॅटमध्ये अपलोड करावी लागतात.
- कागदपत्रे स्पष्ट असावीत आणि आवश्यक फॉरमॅटमध्ये असावीत.
- अपलोड करताना फाईलची साइज दिलेल्या मर्यादेत असावी (उदा. 100 KB – 1 MB).
- सर्व माहिती नीट तपासून घ्या आणि “Submit” बटणावर क्लिक करा.
- अर्ज सबमिट केल्यावर अर्ज क्रमांक (Application ID) स्क्रीनवर दिसेल.
- अर्ज क्रमांक भविष्यातील संदर्भासाठी किंवा अर्ज स्थिती तपासण्यासाठी आवश्यक आहे, त्यामुळे तो नोट करून ठेवा.
- ऑनलाइन अर्ज करताना योग्य व अचूक माहिती द्या, अन्यथा अर्ज फेटाळला जाऊ शकतो.
- कागदपत्रे अपलोड करताना ती स्पष्ट असावीत.
- अर्ज स्थिती नियमितपणे तपासा.
- अर्ज प्रक्रियेसाठी कोणतीही फी लागत नाही, त्यामुळे कोणालाही पैसे देऊ नका.
बाल संगोपन योजनेचा ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया सोपी आणि पारदर्शक आहे. इंटरनेट सुविधा असलेल्या नागरिकांसाठी ही प्रक्रिया घरबसल्या पूर्ण करता येते. अर्ज मंजूर झाल्यानंतर लाभार्थ्याला आर्थिक मदत थेट बँक खात्यात मिळते. जर अर्जदाराकडे इंटरनेट सुविधा नसेल, तर तो सेवा केंद्र (CSC – Common Service Center) किंवा पंचायत समितीच्या कार्यालयात जाऊन अर्ज करू शकतो.
लाभार्थी कसे निवडले जातात?
- अर्जाची प्राथमिक छाननी तहसीलदार किंवा जिल्हा महिला व बालकल्याण अधिकारी करतात.
- अर्जदाराच्या कुटुंबाची आर्थिक स्थिती तपासली जाते.
- आवश्यक कागदपत्रे सत्यापित करून अंतिम मंजुरी दिली जाते.
- पात्र लाभार्थ्यांच्या बँक खात्यात दरमहा थेट पैसे जमा केले जातात.
योजना संबंधित अधिक माहिती व संपर्क
- अधिकृत वेबसाइट: https://womenchild.maharashtra.gov.in
- महिला व बालकल्याण विभाग कार्यालय: स्थानिक जिल्हा कार्यालय / तहसील कार्यालय
- हेल्पलाइन क्रमांक: 022-22025242 / 1800-233-4950
बाल संगोपन योजना गरजू मुलांसाठी अत्यंत महत्त्वाची योजना आहे. या योजनेमुळे अनेक अनाथ आणि आर्थिक संकटात असलेल्या मुलांना शिक्षणाची संधी मिळते. गरजू कुटुंबांनी या योजनेचा लाभ घ्यावा आणि आपल्या पाल्याचा उज्ज्वल भविष्यासाठी उपयोग करावा. शासनाने दिलेल्या मदतीचा योग्य वापर करून या मुलांना चांगले शिक्षण आणि भविष्य मिळवून द्यावे, हीच समाजाची जबाबदारी आहे.
या लेखाच्या माध्यमातून Mahitia1.in टीमने “बाल संगोपन योजना – गरजू मुलांसाठी आर्थिक मदत योजना मधून मिळत दरमहा आर्थिक लाभ फक्त हे 4 कागदपत्रे आवश्यक ” व आवश्यक लिंक विषयी माहिती देण्याचा पर्यन्त केला आहे तुम्हाला या व्यतिरिक्त अजून काही माहिती हवी असल्यास तुम्ही आम्हाला कमेन्ट करून कळवू शकता व अश्याच अभ्यासपूर्ण महितीसाठी तुम्ही आमच्या What’s App group- शासकीय नोकरी & योजना ग्रुप – (लिंकवर क्लिक करून) जॉइन करू शकता. ग्रुप च्या माध्यमातून आम्ही अश्याच नोकरी, शिक्षण, शासकीय योजना आणि सर्वांसाठी आरोग्य विषयावर लेख घेऊन येत असतो.
हे हि वाचा!
महात्मा ज्योतिबा फुले आरोग्य योजना आजार यादी वाढीव विमा
मुख्यमंत्री योजनादूत रोजगाराची संधी मिळणार दरमहिन्याला पगार वाचा शासनाचा GR
प्रधानमंत्री विद्यालक्ष्मी योजना! PM Vidya Laxmi Yojana 2025 in Marathi!
जननी शिशु सुरक्षा योजना मधून महिलाना मिळत आहेत आर्थिक लाभ बघा तुम्ही आहेत की नाही पात्र
