नाव बदलण्यासाठी काय करावे? तुम्हाला माहित आहे का, एखाद्याचे पहिले नाव बदलण्यासाठी किती खर्च येतो?

“नाव हे फक्त एक शब्द नाही, तर आपली ओळख, आपला इतिहास आणि कधी कधी आपल्या स्वप्नांचा एक भाग असतं. पण काही वेळा आयुष्यात अशी वेळ येते, जेव्हा आपल्याला आपलं नाव बदलण्याची गरज किंवा इच्छा निर्माण होते. मग ती वैयक्तिक कारणांमुळे असो, कायदेशीर गरजांमुळे असो, किंवा फक्त नवीन सुरुवातीसाठी असो. पण नाव बदलणं इतकं सोपं आहे का? त्यासाठी काय करावं लागतं? कायदेशीर प्रक्रिया, कागदपत्रं आणि त्याहीपेक्षा महत्त्वाचं म्हणजे स्वतःच्या मनाला पटवणं – या सगळ्याचा विचार करताना डोकं गरगरायला लागतं, नाही का? चला, या लेखात आपण नाव बदलण्याच्या या प्रवासाला सोप्या भाषेत समजून घेऊ आणि त्यासाठी काय काय करावं लागतं, हे पाहू!”

नाव बदलण्याची कारणे:

नाव बदलण्याची कारणे प्रत्येक व्यक्तीच्या वैयक्तिक परिस्थितीवर अवलंबून असतात. काही लोकांना त्यांचं नाव आवडत नाही किंवा ते त्यांच्या व्यक्तिमत्त्वाला शोभत नाही असं वाटतं. उदाहरणार्थ, एखादं नाव खूप जुनाट वाटत असेल किंवा उच्चारायला कठीण असेल, तर ते बदलण्याचा विचार येतो. लग्नानंतर अनेक महिला आपलं आडनाव बदलतात किंवा नवऱ्याचं आडनाव जोडतात. काही वेळा जन्मदाखल्यावर चुकीचं नाव नोंदवलं गेलं असेल किंवा वेगवेगळ्या कागदपत्रांवर नावात विसंगती असेल, तर एकसमानता आणण्यासाठी नाव बदलावं लागतं. धार्मिक किंवा सांस्कृतिक कारणांमुळेही नाव बदललं जातं, जसं की धर्मांतरानंतर नवीन ओळख स्वीकारण्यासाठी. काहींना अंकशास्त्र किंवा ज्योतिषावर विश्वास असतो आणि त्यानुसार नाव बदलून नशीब आजमावायचं असतं. थोडक्यात, नाव बदलण्यामागे वैयक्तिक, कायदेशीर किंवा भावनिक कारणं असू शकतात.

नाव बदलण्याची अधिकृत प्रक्रिया (गॅझेटमध्ये नाव बदलणे)

नाव बदलणं हे फक्त तुमच्या मनातली इच्छा पूर्ण करणं नाही, तर त्याला कायदेशीर मान्यता मिळणंही तितकंच महत्त्वाचं असतं. भारतात नाव बदलण्याची अधिकृत प्रक्रिया सरकारच्या गॅझेटमध्ये (राजपत्रात) नोंद करून पूर्ण होते. हे राजपत्र म्हणजे सरकारचं अधिकृत प्रकाशन असतं, जिथे नाव बदलल्याची नोंद कायमस्वरूपी जतन केली जाते. ही प्रक्रिया काही सोप्या पण महत्त्वाच्या टप्प्यांमध्ये विभागली आहे. चला, ती समजून घेऊ.

1. प्रत Caucasपत्र (Affidavit) तयार करणे:

सर्वप्रथम, तुम्हाला एक प्रत Caucasपत्र बनवावं लागतं. हे प्रत Caucasपत्र म्हणजे तुमच्या नाव बदलण्याच्या निर्णयाचा कायदेशीर पुरावा असतं. यासाठी तुम्हाला जवळच्या नोटरीकडे जावं लागेल. हे कागदपत्र 100 किंवा 200 रुपयांच्या स्टॅम्प पेपरवर तयार केलं जातं. या प्रत Caucasपत्रात खालील गोष्टी नमूद कराव्या लागतात:

• तुमचं सध्याचं (जुनं) नाव
• तुमचं नवीन नाव
• नाव बदलण्याचं कारण (उदा. वैयक्तिक आवड, कायदेशीर गरज, ज्योतिष इ.)
• तुमचा पत्ता आणि ओळखीचा पुरावा

नोटरी हे कागदपत्र प्रमाणित करेल आणि त्यावर सही-शिक्का मारेल. हे प्रत Caucasपत्र पुढील प्रक्रियेचा पाया आहे, त्यामुळे ते नीट जपून ठेवा.

2. वृत्तपत्रात जाहिरात देणे:

प्रत Caucasपत्र तयार झाल्यावर, तुम्हाला तुमच्या नाव बदलाची जाहिरात दोन वृत्तपत्रांमध्ये प्रसिद्ध करावी लागते – एक स्थानिक भाषेतील (उदा. मराठी) आणि दुसरं राष्ट्रीय पातळीवरचं इंग्रजी वृत्तपत्र (उदा. टाइम्स ऑफ इंडिया). ही जाहिरात म्हणजे एक प्रकारची सार्वजनिक सूचना असते, जेणेकरून कोणाला तुमच्या नाव बदलावर आक्षेप असेल तर तो व्यक्त करू शकेल. जाहिरातीत खालील माहिती असते:

• तुमचं जुने नाव
• तुमचं नवीन नाव
• तुमचा पत्ता
• प्रत Caucasपत्राची तारीख आणि नोटरीचा उल्लेख

ही जाहिरात प्रसिद्ध झाल्यावर त्या वृत्तपत्रांच्या मूळ प्रती तुम्ही जपून ठेवा, कारण त्या पुढील टप्प्यात लागणार आहेत. स्थानिक वृत्तपत्रात जाहिरात देण्यासाठी तुम्ही जवळच्या वृत्तपत्र कार्यालयात संपर्क साधू शकता.

3. गॅझेटमध्ये नाव बदलाची नोंद करणे:

आता मुख्य पायरी येते – गॅझेटमध्ये तुमचं नवं नाव प्रकाशित करणं. यासाठी तुम्हाला तुमच्या राज्याच्या गॅझेट कार्यालयात अर्ज करावा लागतो. ही प्रक्रिया ऑनलाइन किंवा ऑफलाइन दोन्ही पद्धतीने करता येते. अर्जासोबत खालील कागदपत्रं जोडावी लागतात:

• नोटरीकृत प्रत Caucasपत्र
• दोन्ही वृत्तपत्रांतील जाहिरातीच्या मूळ प्रती
• ओळखीचा पुरावा (आधार कार्ड, पॅन कार्ड इ.)
• पत्त्याचा पुरावा (वीज बिल, रेशन कार्ड इ.)
• गॅझेट कार्यालयाचा विहित अर्ज फॉर्म (ऑनलाइन उपलब्ध असेल तर डाउनलोड करा)
• शुल्क भरल्याचा पुरावा (ऑनलाइन पेमेंट किंवा डिमांड ड्राफ्ट)

ऑनलाइन प्रक्रियेसाठी तुम्ही तुमच्या राज्याच्या गॅझेट विभागाच्या वेबसाइटवर (उदा. महाराष्ट्रासाठी dgps.maharashtra.gov.in) जाऊन अर्ज भरू शकता. अर्ज सबमिट केल्यानंतर 15-20 दिवसांत तुमचं नवं नाव गॅझेटमध्ये प्रकाशित होतं. प्रकाशन झाल्यावर तुम्हाला गॅझेटची डिजिटल किंवा छापील प्रत मिळते. ही प्रत तुम्ही बँक, आधार, पासपोर्ट यांसारख्या कागदपत्रांमध्ये नाव बदलण्यासाठी वापरू शकता. सर्व माहिती अचूक आणि खरी असावी, नाहीतर अर्ज नाकारला जाऊ शकतो. प्रत्येक राज्याचे गॅझेट कार्यालयाचे नियम थोडे वेगळे असू शकतात, त्यामुळे आधी माहिती घ्या. या संपूर्ण प्रक्रियेला साधारण 30-45 दिवस लागतात आणि 2000-3000 रुपये खर्च येऊ शकतो (प्रत Caucasपत्र, जाहिरात आणि गॅझेट शुल्क मिळून).

ही प्रक्रिया पूर्ण झाल्यावर तुमचं नवं नाव कायदेशीररित्या मान्य होतं आणि तुम्ही ते सर्वत्र वापरू शकता. पुढच्या टप्प्यात तुम्हाला तुमची इतर कागदपत्रं (उदा. आधार, पॅन) अपडेट करावी लागतील, पण गॅझेटची प्रत मिळाल्यावर तो भाग सोपा होतो. नाव बदलणं हा फक्त कागदावरचा बदल नाही, तर तुमच्या ओळखीचा एक नवीन अध्याय आहे.

नाव बदलण्यासाठी लागणारे कागदपत्रे:

• प्रत Caucasपत्र (Affidavit): नोटरीकडून प्रमाणित केलेलं, ज्यात जुनं आणि नवं नाव नमूद आहे.
• ओळखीचा पुरावा: आधार कार्ड, पॅन कार्ड, मतदार ओळखपत्र किंवा पासपोर्ट यापैकी कोणतंही एक.
• पत्त्याचा पुरावा: वीज बिल, रेशन कार्ड किंवा आधार कार्ड.
• पासपोर्ट आकाराचा फोटो: अर्जासोबत जोडण्यासाठी.
• वृत्तपत्र जाहिरातीच्या प्रती: दोन्ही वृत्तपत्रांतील जाहिरातींच्या मूळ प्रती.
• जन्म प्रमाणपत्र किंवा शाळेचं प्रमाणपत्र: जुन्या नावाचा पुरावा म्हणून (गरजेनुसार).
• विवाह प्रमाणपत्र: जर लग्नानंतर नाव बदलत असेल तर.
• अर्ज फॉर्म: गॅझेट कार्यालयाचा विहित नमुना.

नाव बदलण्यासाठी ऑनलाईन अर्ज कसा करावा?

नाव बदलण्याची प्रक्रिया आता तंत्रज्ञानाच्या मदतीने खूपच सोपी झाली आहे. तुम्ही ही प्रक्रिया ऑनलाइन किंवा ऑफलाइन अशा दोन्ही पद्धतींनी पूर्ण करू शकता, आणि दोन्ही पर्यायांचे स्वतःचे फायदे आणि मर्यादा आहेत. ऑनलाइन प्रक्रिया निवडल्यास तुम्हाला घरबसल्या सर्व काही करता येतं. प्रथम, तुमच्या राज्याच्या गॅझेट विभागाच्या अधिकृत संकेतस्थळावर (उदा. महाराष्ट्रासाठी https://dgps.maharashtra.gov.in/) जावं लागतं. तिथे तुम्हाला खातं तयार करून लॉगिन करावं लागतं आणि ऑनलाइन फॉर्ममध्ये तुमचं जुने नाव, नवं नाव, पत्ता, नाव बदलण्याचं कारण अशी माहिती भरावी लागते. त्यानंतर प्रत affidपत्र, वृत्तपत्र जाहिरातीच्या प्रती, ओळखीचा आणि पत्त्याचा पुरावा हे सर्व कागदपत्रं स्कॅन करून अपलोड करावे लागतात. शुल्क (साधारण 500-1000 रुपये) डेबिट/क्रेडिट कार्ड किंवा नेट बँकिंगद्वारे भरल्यानंतर अर्ज सबमिट करायचा असतो. अर्ज मंजूर झाल्यावर 15-20 दिवसांत गॅझेटमध्ये नाव प्रकाशित होतं आणि तुम्ही त्याची प्रत डाउनलोड करू शकता. या पद्धतीचा फायदा म्हणजे वेळ आणि प्रवासाचा खर्च वाचतो, पण यासाठी इंटरनेट आणि संगणकाची गरज असते. तसंच, तांत्रिक अडचणी आल्यास थोडा विलंब होऊ शकतो.

नाव बदलण्यासाठी ऑफलाइन अर्ज कसा करावा?

दुसरीकडे, ऑफलाइन प्रक्रिया ही पारंपरिक आणि प्रत्यक्ष मदत हवी असणाऱ्यांसाठी उत्तम आहे. यासाठी तुम्हाला तुमच्या जिल्ह्यातील किंवा राज्यातील गॅझेट कार्यालयात जावं लागतं. तिथून अर्ज फॉर्म घेऊन तो भरावा लागतो आणि प्रत affidपत्र, वृत्तपत्र जाहिरातीच्या प्रती, ओळखीचा व पत्त्याचा पुरावा यांसारखी कागदपत्रं जमा करावी लागतात. शुल्क रोखीने किंवा डिमांड ड्राफ्टद्वारे भरल्यानंतर तुम्हाला पावती मिळते, आणि 15-20 दिवसांत गॅझेट प्रकाशित झाल्यावर तुम्ही त्याची प्रत कार्यालयातून घेऊ शकता. या पद्धतीचा फायदा म्हणजे कर्मचाऱ्यांशी बोलून शंका दूर करता येतात आणि तांत्रिक अडचणींचा प्रश्नच उद्भवत नाही, पण यात वेळ आणि प्रवासाचा खर्च जास्त लागतो. जर कागदपत्रात काही चूक असेल, तर पुन्हा कार्यालयात जावं लागतं.

बँक, आधार, पॅन कार्ड, पासपोर्ट आणि ड्रायव्हिंग लायसन्समध्ये नाव बदलणे.

नाव बदलल्यानंतर ते बँक खाते, आधार कार्ड, पॅन कार्ड, पासपोर्ट आणि ड्रायव्हिंग लायसन्समध्ये अपडेट करणे आवश्यक असते. प्रत्येक दस्तऐवजासाठी वेगळी प्रक्रिया असते, पण त्यासाठी काही महत्त्वाची कागदपत्रे समान असतात, जसे की नाव बदल गॅझेट नोटिफिकेशन, जुने आणि नवीन नाव असलेले शपथपत्र, ओळखपत्र आणि पत्त्याचा पुरावा.

• बँकेत नाव बदल – बँकेत नाव बदलण्यासाठी संबंधित बँकेच्या शाखेत जाऊन नामांतर अर्ज, नवीन आधार कार्ड, गॅझेट नोटिफिकेशन आणि पासबुकची झेरॉक्स द्यावी लागते. काही बँका ऑनलाइन अर्जाची सुविधा देखील देतात.
• आधार कार्डमध्ये नाव बदल – आधार अपडेटसाठी UIDAI च्या अधिकृत वेबसाईटवर किंवा आधार केंद्रावर जावे लागते. तेथे आवश्यक कागदपत्रांसह नाव बदलण्यासाठी अर्ज करावा लागतो. ऑनलाइन प्रक्रियेत आधार OTP व्हेरिफिकेशन आवश्यक असते.
• पॅन कार्डमध्ये नाव बदल – NSDL किंवा UTIITSL च्या वेबसाईटवरून पॅन अपडेटसाठी अर्ज करता येतो. यासाठी नामांतर गॅझेट नोटिफिकेशन, जन्मदाखला किंवा शपथपत्र, आणि ओळख पुरावा आवश्यक असतो.
• पासपोर्टमध्ये नाव बदल – पासपोर्ट अपडेट करण्यासाठी पासपोर्ट सेवा केंद्रावर जाऊन अर्ज करावा लागतो. त्यासाठी जुना पासपोर्ट, गॅझेट नोटिफिकेशन, शपथपत्र, आणि नवीन ओळखपत्राची आवश्यकता असते.
• ड्रायव्हिंग लायसन्समध्ये नाव बदल – RTO कार्यालयात जाऊन नाव बदल अर्ज भरावा लागतो. त्यासाठी जुना लायसन्स, नवीन आधार कार्ड, पत्त्याचा पुरावा आणि नाव बदल गॅझेट नोटिफिकेशन आवश्यक असते.

ही संपूर्ण प्रक्रिया ऑनलाइन आणि ऑफलाइन दोन्ही प्रकारे करता येते, परंतु काही प्रकरणांमध्ये शारीरिक सत्यापन आवश्यक असते. प्रत्येक दस्तऐवज अपडेट केल्यानंतर नवीन नावाचा पुरावा बँक, विमा पॉलिसी, आणि इतर ठिकाणी द्यावा लागतो. सर्व कागदपत्रांमध्ये नाव अपडेट करण्यासाठी प्रथम गॅझेटमध्ये नाव बदलणे हा सर्वात महत्त्वाचा टप्पा आहे.

या लेखाच्या माध्यमातून  Mahitia1.in टीमने नाव बदलण्यासाठी काय करावे? एखाद्याचे पहिले नाव बदलण्यासाठी किती खर्च येतो? व आवश्यक लिंक विषयी माहिती देण्याचा पर्यन्त केला आहे तुम्हाला या व्यतिरिक्त अजून काही माहिती हवी असल्यास तुम्ही आम्हाला कमेन्ट करून कळवू शकता व अश्याच अभ्यासपूर्ण महितीसाठी तुम्ही आमच्या What’s App group- शासकीय नोकरी & योजना ग्रुप – (लिंकवर क्लिक करून) जॉइन करू शकता.  ग्रुप च्या माध्यमातून आम्ही अश्याच नोकरी, शिक्षण, शासकीय योजना आणि सर्वांसाठी आरोग्य विषयावर लेख घेऊन येत असतो

सर्वाधिक वाचलेले

1. ग्रामपंचायतीमध्ये माहिती अधिकाराचा अर्ज कसा करावा?
2. ग्रामीण डाक सेवक सैलरी चार्ट GDS (ग्रामीण डाक सेवक) पगार 2025 मध्ये, मूळ वेतन आणि मासिक वेतन तपासा
3. Mpsc साठी कोणती पुस्तके वाचावी , MPSC book list in Marathi 2025
4. महाराष्ट्र वन सेवा परीक्षा अभ्यासक्रम मराठीमधून PDF 2025
5. पोलिस उपनिरीक्षक मुख्य परीक्षा संपूर्ण अभ्यासक्रम मराठी mpsc psi syllabus in marathi