महाराष्ट्र शासनाने आरोग्यसेवेसाठी महत्त्वपूर्ण पाऊल उचलत २ जुलै २०१२ रोजी ‘राजीव गांधी जीवनदायी आरोग्य योजना’ या नावाने एक महत्वाकांक्षी योजना सुरू केली. सुरुवातीला आठ जिल्ह्यांमध्ये प्रायोगिक तत्वावर ही योजना राबविण्यात आली आणि २१ नोव्हेंबर २०१३ पासून ती महाराष्ट्रातील सर्व जिल्ह्यांमध्ये विस्तारली. या योजनेचा मुख्य उद्देश कमी उत्पन्न गटातील कुटुंबांना मोफत आरोग्य सेवा पुरविणे हा होता. यानंतर विविध कालावधीत इतर पात्र गटांचा समावेश करण्यात आला.
सरकारने २३ /० ९ /२ ० १ ८ दिवशी ‘आयुष्मान भारत – प्रधानमंत्री जन आरोग्य योजना’ (AB-PMJAY) सुरू केली. ही योजना ग्रामीण आणि शहरी भागांसाठी सामाजिक-आर्थिक जात गणना २०११ (SECC 2011) नुसार गरीब व वंचित कुटुंबांना आरोग्य सेवा पुरविण्यासाठी सुरू करण्यात आली होती. महाराष्ट्रातही ही योजना महात्मा फुले जन आरोग्य योजनेसोबत समाविष्ट स्वरूपात २०१८ ते २०२० दरम्यान लागू करण्यात आली होती. या योजनेच्या खर्चाचे प्रमाण भारत सरकार आणि महाराष्ट्र सरकार ६०:४० या प्रमाणात विभागले होते.
२६ फेब्रुवारी २०१९ च्या शासन निर्णयानुसार, महात्मा फुले जन आरोग्य योजनेत ९९६ उपचारांसाठी प्रति कुटुंब १.५ लाख रुपये आरोग्य संरक्षण तर आयुष्मान भारत योजनेत १२०९ उपचारांसाठी प्रति कुटुंब ५ लाख रुपयांचे संरक्षण देण्यात आले होते. ही सुधारित योजना १ एप्रिल २०२० ते ३० जून २०२४ या कालावधीत राबविण्यात आली.
महाराष्ट्र शासनाने २८ जुलै २०२३ रोजीच्या शासन निर्णयानुसार महात्मा फुले जन आरोग्य योजनेत मोठे बदल केले आहेत. १ जुलै २०२४ पासून ही योजना संपूर्ण महाराष्ट्रातील सर्व कुटुंबांसाठी लागू करण्यात आली आहे. या सुधारित योजनेमध्ये आता एकूण १३५६ उपचार समाविष्ट असून, प्रत्येक कुटुंबासाठी वार्षिक ५ लाख रुपयांपर्यंतचे रोखरहित आणि दर्जेदार आरोग्यसेवा कवच प्रदान केले जात आहे. ही योजना पूर्णपणे ‘अ‍ॅश्युरन्स मोड’ मध्ये लागू केली जात आहे, ज्यामध्ये रुग्णालयात दाखल होणाऱ्या रुग्णांना कोणतेही शुल्क आकारले जात नाही.
महात्मा ज्योतिराव फुले जन आरोग्य योजनेत (MJPJAY) अलीकडे काही महत्त्वपूर्ण बदल करण्यात आले आहेत. 1 ऑगस्ट 2023 रोजीच्या शासन निर्णयानुसार, या योजनेतील 181 उपचार वगळून, मागणी असलेल्या 328 नव्या उपचारांचा समावेश करण्यात आला आहे. त्यामुळे आता एकूण उपचारांची संख्या 1,356 झाली आहे.
याशिवाय, योजनेअंतर्गत प्रति कुटुंब वार्षिक आरोग्य संरक्षण मर्यादा 1.5 लाख रुपयांवरून वाढवून 2.5 लाख रुपये करण्यात आली आहे, ज्यामुळे राज्यातील लाखो नागरिकांना अधिक लाभ मिळणार आहे. या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी, महाराष्ट्र राज्यातील सर्व शिधापत्रिकाधारक कुटुंबे आणि अधिवास प्रमाणपत्रधारक कुटुंबे पात्र आहेत. अधिक माहितीसाठी, अधिकृत संकेतस्थळाला भेट द्या.
महाराष्ट्र व केद्र शासन यांनी मिळून महात्मा ज्योतिबा फुले जनआरोग्य योजना व आयुष्यंमान भारत योजना ह्या दोन्ही योजना एकमेणकांशी जोडल्या गेल्या आहेत त्याचा हिस्सा 60: 40 असा असून जेव्हा लाभार्थी रुग्णालयात दाखल होतो तेव्हा तो सुरुवातीला महात्मा ज्योतिबा फुले जनआरोग्य योजना योजनेचा लाभ घेईल आणि त्याच्या विलाजाचा खर्च जेव्हा 2.5 लाखापेक्षा जास्त होईल तेव्हा तो आपोआप आयुष्यंमान भारत योजना मध्ये समाविष्ट होईल अश्या दोन्ही योजनामधून लाभार्थी रुग्णास 7.5 लाखाचा लाभ मिळेल.
महात्मा ज्योतिराव फुले जन आरोग्य योजनेत (MJPJAY) अपडेट करण्यात आलेल्या काही नव्या आजारांची यादी आणि त्यांच्याशी संबंधित उपचारांची माहिती :
| आजाराचा प्रकार | उपचाराचे प्रकार | उपलब्ध सेवा |
|---|---|---|
| हृदयरोग (Cardiovascular) | अँजिओप्लास्टी, बायपास सर्जरी | शस्त्रक्रिया, औषधोपचार |
| कर्करोग (Oncology) | केमोथेरपी, रेडिएशन, ट्यूमर काढणे | शस्त्रक्रिया, रेडिएशन |
| मज्जासंस्था विकार (Neurology) | मेंदूचे ऑपरेशन, स्ट्रोक व्यवस्थापन | शस्त्रक्रिया, फिजिओथेरपी |
| मधुमेह संबंधित आजार (Diabetes) | डायबेटिक फुट अल्सर उपचार | औषधोपचार, शस्त्रक्रिया |
| किडनी विकार (Renal) | डायलेसिस, किडनी प्रत्यारोपण | शस्त्रक्रिया, फॉलोअप केअर |
| श्वसनविकार (Respiratory) | अस्थमा उपचार, फुफ्फुस सर्जरी | औषधोपचार, शस्त्रक्रिया |
| मानसिक आरोग्य (Mental Health) | समुपदेशन, औषधे | समुपदेशन, औषधोपचार |
| हाडांचे विकार (Orthopedic) | सांधेदुखी, हिप रिप्लेसमेंट | शस्त्रक्रिया, पुनर्वसन |
| स्त्रीरोग व प्रसूती (Gynecology) | सिझेरियन ऑपरेशन, हिस्टेरेक्टॉमी | शस्त्रक्रिया, प्रसूती सेवा |
| बालरोग (Pediatrics) | नवजात शिशु ICU, बाल शस्त्रक्रिया | ICU, शस्त्रक्रिया सेवा |
| डोळ्यांचे विकार (Ophthalmology) | मोतीबिंदू सर्जरी, ग्लूकोमा उपचार | शस्त्रक्रिया, औषधोपचार |
| कान, नाक, घसा विकार (ENT) | कान प्रत्यारोपण, सायनस सर्जरी | शस्त्रक्रिया, फॉलोअप केअर |
ही यादी अद्ययावत असून संपूर्ण आजार यादी पाहण्यासाठी अधिकृत संकेतस्थळ jeevandayee.gov.in वर भेट द्या.
आरोग्य पॅकेजेस अंतर्गत लाभ:
या पॅकेजेसमध्ये सामान्य वॉर्डमध्ये बेड चार्जेस, नर्सिंग आणि बोर्डिंग खर्च, शस्त्रक्रिया शुल्क, वैद्यकीय प्रॅक्टिशनर आणि कन्सल्टंट्स फी, ऑक्सिजन, ओटी आणि आयसीयू खर्च, औषधे, इम्प्लांट्स, रक्ततपासणी, एक्स-रे आणि डायग्नोस्टिक टेस्ट्स, रुग्णांना भोजन, रुग्णाच्या घरी परिवहन खर्च यांचा समावेश आहे. या पॅकेजेसमुळे रुग्णाला त्याच्या उपचाराच्या सुरुवातीपासून डिस्चार्जपर्यंत सर्व खर्च मोफत दिला जातो. मृत्यू झाल्यास, रुग्णाच्या मृत शरीराचा गाव/नगरात परत नेण्यासाठी वाहतूक खर्च सुद्धा पॅकेजमध्ये समाविष्ट आहे.
संयुक्त आरोग्य योजनेच्या मुख्य वैशिष्ट्ये:
➢ महाराष्ट्रातील सर्व नागरिकांसाठी आरोग्य कवच.
➢ राज्यातील नेटवर्क रुग्णालयांमध्ये दुय्यम व तृतीयक आरोग्यसेवा पूर्णपणे रोखरहित.
➢ कुटुंबातील कोणत्याही किंवा सर्व सदस्यांसाठी दरवर्षी ₹7.5 लाख रुपयांचे आरोग्य संरक्षण.
➢ ३४ विशेष उपचार श्रेणींतील शस्त्रक्रिया व उपचारांचा समावेश.
➢ योजनेअंतर्गत लागू झाल्याच्या पहिल्या दिवसापासून पूर्वस्थितीतील सर्व आजारांचा समावेश.
➢ लाभार्थी महाराष्ट्रातील कोणत्याही शासकीय किंवा खासगी नेटवर्क रुग्णालयात रोखरहित उपचार घेऊ शकतो.
➢ प्रधानमंत्री जन आरोग्य योजनेचे लाभ संपूर्ण भारतभर पोर्टेबल आहेत.
➢ लाभार्थ्यांसाठी माहिती व तक्रार निवारणासाठी समर्पित कॉल सेंटर.
➢ योजना पूर्णपणे डिजिटल व समर्पित पोर्टलवर कार्यरत.
➢ प्रत्येक नेटवर्क रुग्णालयात आरोग्यमित्र नियुक्त, जो लाभार्थ्यांना मदत व मार्गदर्शन करतो.
➢ आपत्कालीन परिस्थितीत फोन किंवा ई-मेलद्वारे कळवून त्वरित उपचाराची सुविधा.
महात्मा ज्योतिराव फुले जन आरोग्य योजना (MJPJAY) साठी लाभार्थ्यांच्या कोणत्या श्रेणी आहेत?
श्रेणी A:
- पिवळे शिधापत्रिका धारक कुटुंबे
- अंत्योदय अन्न योजना (AAY) शिधापत्रिका धारक
- अन्नपूर्णा योजना शिधापत्रिका धारक
- केशरी शिधापत्रिका धारक
श्रेणी B:
- पांढरी शिधापत्रिका धारक कुटुंबे (शासकीय/अर्धशासकीय कर्मचारी यांचाही समावेश)
- ज्या कुटुंबांकडे कोणत्याही प्रकारची शिधापत्रिका नाही परंतु महाराष्ट्रातील अधिवास प्रमाणपत्र आहे
श्रेणी C:
- शासकीय व मान्यताप्राप्त आश्रमशाळांमधील विद्यार्थी
- शासकीय व मान्यताप्राप्त अनाथालयातील मुले
- शासकीय व मान्यताप्राप्त महिला आश्रमातील महिला
- शासकीय व मान्यताप्राप्त वृद्धाश्रमातील ज्येष्ठ नागरिक
- माहिती व जनसंपर्क महासंचालनालयाच्या निकषांनुसार पत्रकार आणि त्यांच्या कुटुंबातील अवलंबित सदस्य
- महाराष्ट्र इमारत व इतर बांधकाम कामगार मंडळात नोंदणीकृत, महाराष्ट्राबाहेरील बांधकाम कामगार व त्यांच्या कुटुंबियांना लाभ
श्रेणी D:
- महाराष्ट्रातील रस्त्यांवर अपघातग्रस्त बाहेर राज्यातील किंवा परदेशातील नागरिक
श्रेणी E:
- महाराष्ट्र-कर्नाटक सीमेवरील ८६५ गावांतील खालील शिधापत्रिका धारक:
- अंत्योदय अन्न योजना (AAY)
- प्राधान्य कुटुंब धारक (PHH)
- अन्नपूर्णा योजना धारक
महात्मा ज्योतिराव फुले जन आरोग्य योजना साठी पात्रता आणि आवश्यक कागदपत्रे कोणते?
PMJAY (Category A): यासाठी आयुष्मान कार्ड आणि वैध ओळख प्रमाणपत्र आवश्यक आहे. आणि आयुष्मान कार्ड किंवा विविध प्रकारचे रेशन कार्ड (पिवळे, अंट्योदय अन्न योजना, अन्नपूर्णा रेशन कार्ड, किंवा ऑरेंज रेशन कार्ड) आणि वैध ओळख प्रमाणपत्र आवश्यक आहे.
MJPJAY (Category B): आयुष्मान कार्ड किंवा पांढरे रेशन कार्ड लागते. पांढरे रेशन कार्ड नसल्यास, डोंमिसाइल प्रमाणपत्र किंवा तहसीलदार प्रमाणपत्र आणि स्वयं-घोषणा आवश्यक आहे. सरकारी किंवा अर्ध-सरकारी कर्मचाऱ्यांसाठी, पांढरे रेशन कार्ड आणि स्वयं-घोषणा आवश्यक आहे.
MJPJAY (Category C): आयुष्मान कार्ड किंवा संबंधित संस्थेद्वारे जारी केलेले वैध ओळख प्रमाणपत्र आणि अन्य वैध ओळख आवश्यक आहे.
MJPJAY (Category D): रस्ता अपघात पीडितांसाठी, रुग्णालयात जिओ-टॅग केलेली फोटो, अपघाताच्या माहितीचा पत्र आणि पीडिताचे आधार कार्ड, मतदान कार्ड, पॅन कार्ड किंवा पासपोर्ट आवश्यक आहे.
MJPJAY (Category E): अंट्योदय अन्न योजना रेशन कार्ड, अन्नपूर्णा रेशन कार्ड आणि प्राथमिक कुटुंब रेशन कार्ड यांसोबत स्वयं-घोषणा आणि वैध ओळख प्रमाणपत्र आवश्यक आहे.
लाभार्थी कुटुंबांची संख्या: सुमारे 2.72 कोटी कुटुंबे (12.50 कोटी लोकसंख्या) या एकात्मिक आरोग्य योजना अंतर्गत समाविष्ट आहेत.
वार्षिक आरोग्य कवच
- Category A ते E (Category D वगळता): प्रत्येक कुटुंबाला प्रति वर्षी ₹5 लाख पर्यंतचे कवच (फ्लोटर बेसिसवर).
- Category D: प्रत्येक व्यक्तीसाठी प्रति वर्षी ₹1 लाख.
- Category A ते E (Category D वगळता): 1356 आरोग्य लाभ पॅकेजेस अंतर्गत 34 विशेषतांमध्ये सुविधा उपलब्ध आहेत.
- Category D: रस्ता अपघात पीडितांसाठी 184 आरोग्य लाभ पॅकेजेस.
उपचार आणि अनुवर्ती उपचार
- Category A ते E (Category D वगळता): 262 आरोग्य लाभ पॅकेजेस.
- Category A ते E (Category D वगळता): सरकारी रुग्णालयांमध्ये 119 आरोग्य लाभ पॅकेजेस उपलब्ध आहेत.
- Category D :रस्ता अपघात पीडितांसाठी Category D साठी ₹1 लाख प्रति व्यक्ती असे विमा रकम अदा करते.
एकात्मिक योजना आश्वासन पद्धतीवर कार्यान्वित केली जात आहे. याचा अर्थ, रुग्णालयांमध्ये उपचार घेत असलेल्या रुग्णांचा खर्च राज्य आरोग्य आश्वासन सोसायटीकडून थेट रुग्णालयांना दिला जातो.
या लेखाच्या माध्यमातून Mahitia1.in टीमने “महात्मा फुले जन आरोग्य योजना आजार यादी मध्ये झालेत हे नवीन बदल!”व आवश्यक लिंक विषयी माहिती देण्याचा पर्यन्त केला आहे तुम्हाला या व्यतिरिक्त अजून काही माहिती हवी असल्यास तुम्ही आम्हाला कमेन्ट करून कळवू शकता व अश्याच अभ्यासपूर्ण महितीसाठी तुम्ही आमच्या What’s App group- शासकीय नोकरी & योजना ग्रुप – (लिंकवर क्लिक करून) जॉइन करू शकता. ग्रुप च्या माध्यमातून आम्ही अश्याच नोकरी, शिक्षण, शासकीय योजना आणि सर्वांसाठी आरोग्य विषयावर लेख घेऊन येत असतो.
हे ही वाचा
