GST रिटर्न दंड आणि व्याज कसे टाळायचे?

आजच्या डिजिटल युगात व्यवसाय करण्याच्या पद्धतीत मोठे बदल झाले आहेत. वस्तू आणि सेवा कर (GST) प्रणालीमुळे देशातील करव्यवस्था अधिक सुव्यवस्थित आणि पारदर्शक झाली आहे. मात्र, GST अंतर्गत रिटर्न वेळेवर न भरणे ही एक मोठी समस्या आहे, जी अनेक व्यवसायांना आर्थिक दंड आणि व्याज भरावे लागण्यास कारणीभूत ठरते.

GST रिटर्न दंड आणि व्याज कसे टाळायचे?
GST रिटर्न दंड आणि व्याज कसे टाळायचे?

GST रिटर्न वेळेत न भरल्यामुळे लागणारा दंड आणि व्याज हा केवळ आर्थिक नुकसानच नाही, तर व्यवसायाची विश्वासार्हता कमी करण्यासही कारणीभूत ठरतो. अनेकदा व्यवसाय चालकांना GST च्या नियमांविषयी अज्ञान किंवा अचूक वेळापत्रकाची माहिती नसल्यामुळे ही परिस्थिती उद्भवते. त्यामुळेच, GST रिटर्न वेळेवर भरणे हे प्रत्येक व्यवसायासाठी अत्यंत महत्त्वाचे आहे. चला तर मग आपण या लेखात GST रिटर्न दंड आणि व्याज कसे टाळायचे? हे पाहूया.

GST म्हणजे काय, GST लागू करण्याचे उद्दिष्ट:

GST म्हणजे वस्तू आणि सेवा कर (Goods and Services Tax). हा भारतात लागू करण्यात आलेला एक अप्रत्यक्ष कर आहे, जो वस्तू आणि सेवांच्या खरेदी-विक्रीवर आकारला जातो. GST मुळे केंद्र आणि राज्य सरकारकडून आकारले जाणारे अनेक अप्रत्यक्ष कर एकाच कर प्रणालीखाली आणले गेले आहेत, ज्यामुळे करव्यवस्था अधिक सोपी, पारदर्शक आणि कार्यक्षम झाली आहे.

GST लागू करण्याचे उद्दिष्ट: GST चा मुख्य उद्देश म्हणजे देशभरातील करप्रणाली एकसंध करणे आणि “एक देश, एक कर” (One Nation, One Tax) या तत्त्वाला प्रोत्साहन देणे.

GST रिटर्न दंडाचे प्रकार

GST अंतर्गत रिटर्न वेळेत न भरल्यास दंड आणि व्याज आकारले जाते. हे व्यवसायांसाठी आर्थिक नुकसान आणि कायदेशीर अडचणी निर्माण करू शकते. खाली GST रिटर्नशी संबंधित दंडाचे प्रकार आणि त्यांचे विवरण दिले आहे:

1. उशिरा GST रिटर्न भरण्याचा दंड (Late Fee)

GST रिटर्न अंतिम तारखेनंतर भरल्यास उशिरा भरण्याचा दंड लागतो.

  • रक्कम:
    • GSTR-3B किंवा GSTR-1 साठी:
      • CGST: ₹25 प्रति दिवस
      • SGST: ₹25 प्रति दिवस
      • एकूण: ₹50 प्रति दिवस
    • NIL रिटर्नसाठी:
      • CGST: ₹10 प्रति दिवस
      • SGST: ₹10 प्रति दिवस
      • एकूण: ₹20 प्रति दिवस
  • कमाल मर्यादा:
    • GSTR-3B आणि GSTR-1 साठी, उशिराचा दंड संबंधित कराच्या कमाल रकमेपुरता मर्यादित असतो.

2. थकबाकीवर व्याज (Interest on Late Payment)

GST अंतर्गत कर रक्कम वेळेत भरली नाही, तर थकबाकीवर व्याज लागते.

  • दर:
    • थकीत कर रकमेवर दरमहा 18% व्याज आकारले जाते.
    • चुकीच्या इनपुट टॅक्स क्रेडिट (ITC) वापरासाठी किंवा GST चुकीच्या पद्धतीने भरल्यास 24% व्याज लागू होऊ शकते.
  • गणना:
    व्याजाचा हिशोब थकबाकी रक्कम आणि उशिराच्या दिवसांनुसार केला जातो:
    व्याज=(थकीतरक्कम×18व्याज = (थकीत रक्कम × 18% × उशिराचे दिवस) ÷ 365

3. अपूर्ण किंवा चुकीच्या माहितीचा दंड (Penalty for Incorrect Information)

जर GST रिटर्नमध्ये चुकीची माहिती दिली गेली किंवा कर बुडवण्याचा प्रयत्न केला गेला, तर दंड लावला जातो.

  • दंडाची रक्कम:
    • चुकीच्या माहितीमुळे कर बुडवला गेला असेल, तर कराच्या 10% किंवा ₹10,000 (पैकी जास्त असलेली रक्कम) दंड म्हणून आकारली जाते.

4. नोंदणी न घेण्याचा किंवा रिटर्न दाखल न करण्याचा दंड (Penalty for Non-Compliance)

जर एखाद्या व्यवसायाने GST अंतर्गत नोंदणी घेतली नाही किंवा रिटर्न दाखल केला नाही, तर सरकारकडून कडक कारवाई केली जाते.

  • दंड:
    • ₹10,000 किंवा कर थकबाकीच्या 100% इतका दंड आकारला जातो.

5. विलंब शुल्क (Delayed Filing Fees)

GST रिटर्नसाठी विलंब शुल्क वसूल केले जाते, जे रिटर्न भरण्याच्या प्रकारावर अवलंबून असते.

  • हा शुल्क उशिराच्या कालावधीपर्यंत लागू होतो.

GST रिटर्न वेळेवर न भरण्याचे दुष्परिणाम:

GST रिटर्न वेळेवर न भरणे म्हणजे फक्त दंड आणि व्याज भरावे लागणे एवढेच नाही, तर याचा व्यवसायावर विविध नकारात्मक परिणाम होतो. या दुष्परिणामांमुळे व्यवसायाचे आर्थिक नुकसान तर होतेच, शिवाय कायदेशीर अडचणी आणि प्रतिष्ठेवरही वाईट परिणाम होतो. खाली याचे मुख्य दुष्परिणाम नमूद केले आहेत:

  • GST रिटर्न वेळेवर न भरल्यास दररोज उशिराचा दंड लागतो.
  • GSTR-3B आणि GSTR-1 साठी ₹50 प्रतिदिन (₹25 CGST आणि ₹25 SGST).
  • NIL रिटर्नसाठी ₹20 प्रतिदिन (₹10 CGST आणि ₹10 SGST).याशिवाय, थकीत कर रकमेवर दरमहा 18% व्याज भरावे लागते.
  • जर तुम्ही वेळेवर GST रिटर्न भरला नाही, तर तुमच्या पुरवठादारांनाही इनपुट टॅक्स क्रेडिट मिळत नाही.
  • यामुळे तुमच्यासोबत व्यापार करणाऱ्या व्यवसायांवरही परिणाम होतो, ज्यामुळे व्यवसायातील विश्वास कमी होतो.
  • GST रिटर्न वेळेवर न भरल्यास GST पोर्टलवर तुमच्या व्यवसायाची स्थिती “Non-Compliant” दर्शवली जाते.
  • पुरवठादार आणि ग्राहक तुमच्यावर अवलंबून राहण्यास कमी प्राधान्य देतात, ज्यामुळे व्यावसायिक संबंध खराब होऊ शकतात.
  • जर तुम्ही दोन महिने सलग GST रिटर्न भरला नाही, तर तुम्हाला ई-वे बिल जनरेट करता येत नाही.
  • याचा थेट परिणाम तुमच्या मालाच्या वाहतुकीवर होतो, ज्यामुळे व्यवसाय ठप्प होऊ शकतो.
  • वेळेवर रिटर्न न भरणाऱ्यांवर कर विभाग अतिरिक्त तपासणी (Audit) आणि नोटिसा पाठवू शकतो.
  • यामुळे व्यवसायाला वेळ, पैसे आणि प्रतिष्ठेचा फटका बसतो.
  • GST रिटर्न न भरल्यास सरकारकडून कठोर कारवाई केली जाऊ शकते.
    • नोंदणी रद्द होण्याची शक्यता.
    • दंडाची रक्कम ₹10,000 किंवा थकबाकीच्या 100% इतकी आकारली जाऊ शकते.
  • GST अनुपालन नसल्यामुळे तुम्हाला सरकारकडून देण्यात येणाऱ्या विविध कर सवलती किंवा प्रोत्साहन योजनांचा लाभ घेता येत नाही.
  • वेळेवर रिटर्न न भरल्यामुळे आर्थिक नुकसान, प्रतिष्ठा, आणि कायदेशीर गुंतागुंत यामुळे व्यवसायाचा विकास थांबतो.

GST रिटर्न दंड आणि व्याज टाळण्यासाठी टिप्स:

  • व्यवहारांची नियमित नोंद ठेवा:
    • विक्री आणि खरेदीची माहिती वेळेवर नोंदवा.
    • डिजिटल साधनांचा वापर (Tally, ClearTax) करून व्यवहार व्यवस्थापित करा.
  • GST रिटर्न वेळापत्रक पाळा:
    • रिटर्नच्या अंतिम तारखा लक्षात ठेवा आणि अलर्ट सेट करा.
    • GSTR-1, GSTR-3B, GSTR-9 इत्यादी वेळेत भरण्याची खात्री करा.
  • ई-इनव्हॉइसिंगचा अवलंब करा:
    • ई-इनव्हॉइसिंगमुळे व्यवहार नोंदवणे सुलभ आणि पारदर्शक होते.
    • मोठ्या व्यवहारांसाठी ई-इनव्हॉइसिंग उपयुक्त ठरते.
  • कर सल्लागारांची मदत घ्या:
    • कर सल्लागाराकडून तांत्रिक गोष्टींचे मार्गदर्शन घ्या.
    • GST कायद्यांतील बदल अद्ययावत ठेवण्यासाठी तज्ञांचा सल्ला घ्या.
  • GST पोर्टल अपडेट्स तपासा:
    • पोर्टलवर नवीन सूचना आणि अपडेट्सवर लक्ष ठेवा.
    • वेळेवर रिटर्न भरण्यासाठी ईमेल अलर्ट वापरा.
  • थकीत व्यवहार टाळा:
    • पुरवठादार आणि ग्राहकांशी व्यवहार वेळेवर पूर्ण करा.
    • इनपुट टॅक्स क्रेडिटचा (ITC) योग्य वापर करा.
  • चुकीची माहिती टाळा:
    • रिटर्न भरताना सर्व डेटा अचूक भरा (GSTIN, व्यवहाराची रक्कम).
    • व्यवहारांशी संबंधित सर्व दस्तऐवज व्यवस्थित ठेवा.
  • डिजिटल साधने आणि ऑटोमेशन वापरा:
    • ClearTax, GSTHero, Tally यांसारखी सॉफ्टवेअर वापरा.
    • कर रक्कम भरण्यासाठी डिजिटल पेमेंटचा वापर करा.
  • नियमित आंतरिम ऑडिट करा:
    • व्यवहार आणि नोंदींची पडताळणी करा.
    • ताळेबंद अपडेट ठेवा आणि चुका वेळेत सुधारून घ्या.
  • कार्यक्षमता वाढवण्यासाठी प्रोत्साहन द्या:
    • रिटर्न भरण्यासाठी जबाबदारी ठरवा आणि टीमला प्रोत्साहन द्या. GST रिटर्न वेळेवर भरण्यासाठी योग्य नियोजन, डिजिटल साधने, आणि तज्ञांचे मार्गदर्शन अत्यंत महत्त्वाचे आहे. यामुळे दंड, व्याज, आणि कायदेशीर अडचणी टाळता येतात, तसेच व्यवसाय सुरळीतपणे चालवता येतो.

या लेखाच्या माध्यमातून  Mahitia1.in टीमने “GST रिटर्न दंड आणि व्याज कसे टाळायचे?” व आवश्यक लिंक विषयी माहिती देण्याचा पर्यन्त केला आहे तुम्हाला या व्यतिरिक्त अजून काही माहिती हवी असल्यास तुम्ही आम्हाला कमेन्ट करून कळवू शकता व अश्याच अभ्यासपूर्ण महितीसाठी तुम्ही आमच्या What’s App group- शासकीय नोकरी & योजना ग्रुप – (लिंकवर क्लिक करून) जॉइन करू शकता.  ग्रुप च्या माध्यमातून आम्ही अश्याच नोकरी, शिक्षण, शासकीय योजना आणि सर्वांसाठी आरोग्य विषयावर लेख घेऊन येत असतो.

हे हि वाचा !

माहिती आवडल्यास इतरांना पाठवा

Leave a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Scroll to Top