लग्नानंतर ईपीएफमध्ये नाव कसे बदलावे?

लग्नानंतर महिलांचे आडनाव किंवा पूर्ण नाव बदलणे ही आपली परंपरा आहे. पण हा बदल फक्त सामाजिक किंवा कौटुंबिक नोंदीपुरता मर्यादित नसतो, तर तो आपल्या अधिकृत कागदपत्रांमध्येही करावा लागतो. आधार कार्ड, पॅन कार्ड, बँक खाते यांसारख्या दस्तऐवजांबरोबरच ईपीएफ (EPF) खात्यातील नाव बदलणे देखील महत्त्वाचे आहे. कारण, चुकीचे नाव असल्यास PF रक्कम काढताना किंवा ट्रान्सफर करताना अडचणी येऊ शकतात.
या लेखात आपण लग्नानंतर ईपीएफमध्ये नाव बदलण्याची प्रक्रिया, लागणारी कागदपत्रे आणि Employer नसल्यास काय करावे, हे सोप्या भाषेत आणि टप्प्याटप्प्याने समजून घेणार आहोत.

ईपीएफ म्हणजे काय आणि नाव बदलणे का आवश्यक आहे?

ईपीएफ (Employees’ Provident Fund) ही भारतातील कर्मचाऱ्यांसाठी असलेली निवृत्ती बचत योजना आहे. ही योजना Employees’ Provident Fund Organisation (EPFO) मार्फत चालवली जाते.
जेव्हा एखादा कर्मचारी नोकरीला लागतो, तेव्हा त्याच्या पगारातून ठराविक टक्केवारी (सध्या 12%) PF खात्यात जमा केली जाते आणि त्याच प्रमाणात रक्कम नियोक्ता (Employer) देखील जमा करतो. ही रक्कम व्याजासह जमा होत जाते आणि निवृत्तीवेळी किंवा काही ठराविक परिस्थितीत ती काढता येते.

लग्नानंतर महिलांचे आडनाव किंवा पूर्ण नाव बदलणे ही आपली परंपरा आहे, परंतु हा बदल EPF खात्यात वेळेवर नोंदवणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
कारण —

• चुकीचे नाव असल्यास PF रक्कम काढताना, ट्रान्सफर करताना किंवा क्लेम करताना अडचणी येऊ शकतात.
• आधार व पॅन तपशीलाशी नाव जुळत नसल्यास ऑनलाइन सर्व्हिसेस काम करत नाहीत.
• भविष्यात कायदेशीर व आर्थिक अडचणी टाळण्यासाठी अधिकृत नोंदींमध्ये योग्य नाव असणे गरजेचे आहे.

लग्नानंतर ईपीएफमध्ये नाव बदलण्याची पद्धत:

लग्नानंतर महिलांचे आडनाव किंवा पूर्ण नाव बदलणे ही परंपरा आपल्या समाजात सर्वसाधारणपणे पाहायला मिळते. मात्र, हा बदल केवळ सामाजिक किंवा कौटुंबिक कागदपत्रांमध्येच नव्हे, तर ईपीएफ (EPF) खात्यातही करणे आवश्यक आहे. कारण चुकीचे नाव असल्यास PF रक्कम काढणे, ट्रान्सफर करणे किंवा KYC पडताळणी करताना अडथळे निर्माण होतात. योग्य नाव नोंदवले असल्यास भविष्यात कोणत्याही प्रकारच्या अडचणी टाळता येतात.

ऑनलाइन पद्धत – Employer सक्रिय असल्यास:

जर तुमचा Employer अजून EPFO सोबत सक्रिय असेल, तर नाव बदलण्यासाठी UAN Member Portal हा सर्वात सोपा मार्ग आहे. पोर्टलवर लॉगिन करून “Manage” मेन्यूमधील “Modify Basic Details” हा पर्याय निवडा. त्यानंतर आधार कार्डप्रमाणे तुमचे नवीन नाव टाका आणि सबमिट करा. ही विनंती आधी Employer कडे जाते, आणि ते मंजुरी दिल्यावर EPFO ऑफिस ती प्रक्रिया पूर्ण करते. काही दिवसांत तुमच्या खात्यात योग्य नाव दिसू लागते. या पद्धतीत सर्व प्रक्रिया पूर्णपणे ऑनलाइन असल्याने वेळ आणि श्रम वाचतात.

ऑफलाइन पद्धत – Employer नसल्यास:

जर तुम्ही नोकरी सोडली असेल आणि तुमचा Employer आता सक्रिय नसेल, तर नाव बदलण्यासाठी EPFO Regional Office ला थेट अर्ज करावा लागतो. या अर्जासोबत आधार कार्ड, पॅन कार्ड, लग्नाचा दाखला, बँक पासबुक आणि जुना PF पासबुक यांची प्रत जोडावी लागते. अर्ज प्रत्यक्ष ऑफिसमध्ये जमा करता येतो किंवा Speed Post द्वारे पाठवता येतो. EPFO पडताळणी करून नाव अद्ययावत करते. या प्रक्रियेस साधारण 15–30 दिवस लागू शकतात.

EPFO Grievance Portal द्वारे फॉलो-अप:

नाव बदलाची प्रगती तपासण्यासाठी किंवा तक्रार नोंदवण्यासाठी EPFO Grievance Portal चा वापर करता येतो. https://epfigms.gov.in या वेबसाइटवर जाऊन “Register Grievance” निवडा. PF Account Holder म्हणून UAN नंबर टाका, “Name Change Request” ही श्रेणी निवडा आणि आवश्यक कागदपत्रांचे स्कॅन अपलोड करा. ही पद्धत विशेषतः त्या वेळी उपयोगी ठरते जेव्हा प्रक्रिया विलंबित होते किंवा पडताळणीमध्ये अडचण येते.

नाव बदलताना घ्यायची काळजी:

नाव बदलताना आधार, पॅन आणि EPF खात्यातील नाव एकसारखे ठेवणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. तसेच नावाचे स्पेलिंग 100% अचूक असावे. कागदपत्रांमध्ये लहानशी विसंगतीही प्रक्रिया लांबवू शकते. सर्व कागदपत्रे स्पष्ट आणि वाचनीय स्वरूपात सादर करणे आवश्यक आहे.

EPFO Grievance Portal द्वारे नाव बदलाची प्रक्रिया:

EPFO Grievance Management System हे EPF खातेदारांसाठी तक्रारी, विनंत्या आणि फॉलो-अप करण्यासाठी अधिकृत ऑनलाइन साधन आहे. जर तुमचा Employer सक्रिय नसल्यामुळे किंवा अर्जात विलंब होत असल्यामुळे नाव बदलाची प्रक्रिया अडकली असेल, तर या पोर्टलद्वारे थेट EPFO कडे विनंती पाठवता येते.

• तुमच्या संगणक किंवा मोबाईलवरील ब्राउझरमध्ये https://epfigms.gov.in ही वेबसाईट उघडा.
• होमपेजवर “Register Grievance” हा पर्याय निवडा.
• “PF Member” हा पर्याय निवडा, कारण तुम्ही EPF खातेधारक आहात.
• तुमचा UAN (Universal Account Number) टाका आणि Security Code (Captcha) भरा.
• “Get Details” वर क्लिक करा.
• तुमचे नाव, पत्ता, ईमेल आयडी आणि मोबाईल क्रमांक टाका.
• PF खाते क्रमांक (Member ID) आणि संबंधित Regional EPFO Office निवडा.
• “Grievance Category” मध्ये “Name Change Request” किंवा “KYC Related” श्रेणी निवडा.
• “Grievance Description” मध्ये तुमची समस्या स्पष्टपणे लिहा. उदाहरण: “My name in EPF records is different from my Aadhaar card after marriage. Request to update as per Aadhaar and Marriage Certificate attached.”
• आधार कार्ड, पॅन कार्ड, लग्नाचा दाखला, बँक पासबुक, जुने UAN पासबुक यांची स्कॅन केलेली PDF किंवा JPEG फाइल अपलोड करा.
• फाइल्स स्पष्ट, वाचनीय आणि योग्य साइजमध्ये असाव्यात (पोर्टलवर दिलेल्या साइज लिमिटनुसार).
• सर्व तपशील पुन्हा तपासा आणि “Submit” बटणावर क्लिक करा.
• सबमिशननंतर तुम्हाला Grievance Registration Number मिळेल.
• होमपेजवरील “View Status” पर्याय वापरून तुमच्या अर्जाची प्रगती तपासा.
• EPFO कडून जर अतिरिक्त कागदपत्रे किंवा माहिती मागवली गेली, तर ती वेळेत सादर करा.
• नाव बदल पूर्ण झाल्यानंतर, EPFO कडून तुम्हाला ईमेल किंवा एसएमएसद्वारे पुष्टी मिळेल.

नाव बदलण्यासाठी लागणारा कालावधी आणि शुल्क:

प्रक्रिया पूर्ण होण्याचा कालावधी

• EPFO मध्ये नाव बदल अर्जाची प्रक्रिया साधारणतः 15 ते 30 कार्यदिवस लागते.
• जर तुमचा Employer सक्रिय असेल आणि अर्ज व कागदपत्रे पूर्णपणे योग्य असतील, तर बदल 15 दिवसांतही होऊ शकतो.
• Employer मंजुरीत विलंब, कागदपत्रांची विसंगती किंवा EPFO पडताळणीत अडथळा आल्यास कालावधी 45 ते 60 दिवसांपर्यंत वाढू शकतो.
• EPFO Grievance Portal द्वारे अर्ज केल्यास, तक्रार नोंदविल्यानंतर साधारण 7 ते 10 दिवसांत तुम्हाला प्रतिसाद मिळतो.

शुल्काची माहिती: EPFO कडून कोणतेही अधिकृत शुल्क आकारले जात नाही. नाव बदल प्रक्रिया पूर्णपणे मोफत आहे. जर कागदपत्रांच्या प्रमाणित प्रती (Notarized Copies) आवश्यक असतील, तर नोटरी फी साधारण ₹50 ते ₹200 पर्यंत लागू शकते. Speed Post, Courier किंवा स्कॅनिंग सारख्या सेवा वापरल्यास त्याचा खर्च तुम्हाला स्वतंत्रपणे करावा लागतो.