वारसा हक्क प्रमाणपत्र म्हणजे एखाद्या व्यक्तीच्या मृत्यूनंतर त्याच्या संपत्तीवर हक्क सांगण्यासाठी लागणारा महत्त्वाचा कायदेशीर दस्तऐवज. हा प्रमाणपत्र संपत्तीचे वारस कोण आहेत हे सिद्ध करतो आणि त्यांच्यासाठी ती संपत्ती हस्तांतरित करणे सुलभ करते.
वारसा हक्क प्रमाणपत्राची आवश्यकता मुख्यतः मृत व्यक्तीच्या स्थावर मालमत्ता, चल संपत्ती, बँकेतील ठेव, शेअर्स किंवा इतर मालमत्ता मिळवण्यासाठी असते. हे प्रमाणपत्र मिळवण्यासाठी कायदेशीर प्रक्रिया आणि काही आवश्यक कागदपत्रांची पूर्तता करावी लागते.मृत व्यक्तीच्या संपत्तीवरील हक्कासाठी वारस नोंद वेळेत करणे महत्त्वाचे आहे. सामान्यतः वारस नोंद 30 ते 90 दिवसांच्या आत करावी लागते, मात्र राज्य किंवा जिल्ह्यानुसार ही कालमर्यादा बदलू शकते. विलंब झाल्यास हरकत प्रक्रिया अधिक जटिल होऊ शकते.
यामध्ये, आपण साध्या भाषेत वारसा हक्क प्रमाणपत्र कसे मिळवायचे, यासाठीची प्रक्रिया, आवश्यक कागदपत्रे आणि त्यासाठी संबंधित सरकारी कार्यालयात करावयाच्या कार्यवाहीची माहिती पाहणार आहोत.वारसा हक्क प्रमाणपत्र काढण्याची प्रक्रिया समजून घेण्यासाठी पुढे हा लेख वाचा!
वारसा हक्क प्रमाणपत्र म्हणजे काय?
वारसा हक्क प्रमाणपत्र हे एक कायदेशीर दस्तऐवज आहे, ज्याद्वारे मृत व्यक्तीच्या संपत्तीवर त्याच्या वारसांचा हक्क सिद्ध होतो. या प्रमाणपत्राचा उपयोग मृत व्यक्तीच्या संपत्तीचे हस्तांतरण किंवा त्यावर हक्क सांगण्यासाठी केला जातो. एखाद्या व्यक्तीच्या मृत्यूनंतर त्याच्या संपत्तीचे व्यवस्थापन व हस्तांतरण व्यवस्थित होण्यासाठी वारसा हक्क प्रमाणपत्र आवश्यक असते.
मृत व्यक्तीने मृत्यूपूर्वी जर वसीयत केली नसेल, तर त्याच्या मालमत्तेवर हक्क सांगण्यासाठी वारसांना वारसा हक्क प्रमाणपत्र लागते. हे प्रमाणपत्र मिळाल्यानंतर वारसांना बँक खाती, विमा दावे, शेअर्स, स्थावर मालमत्ता इत्यादी हस्तांतरित करता येतात. सरकारी प्राधिकरण, न्यायालय किंवा तहसील कार्यालयामार्फत हे प्रमाणपत्र दिले जाते. अर्ज करताना आवश्यक कागदपत्रे सादर करावी लागतात, ज्यामध्ये मृत्यू प्रमाणपत्र, अर्जदाराचा पुरावा, नाते सांगणारे दस्तऐवज इत्यादींचा समावेश असतो.
कोणत्या प्रकारच्या मालमत्तेसाठी हे लागते?
वारसा हक्क प्रमाणपत्र खालील प्रकारच्या संपत्तीसाठी आवश्यक असते:
चल मालमत्ता: बँक ठेवी, विमा पॉलिसी, शेअर्स आणि म्युच्युअल फंड
स्थावर मालमत्ता: जमीन, घर किंवा इतर प्रकारच्या स्थावर मालमत्तेचे हस्तांतरण
इतर मालमत्ता: व्यापार किंवा व्यवसायाशी संबंधित मालमत्ता, सरकारी लाभ (उदा. निवृत्तीवेतन, भविष्य निर्वाह निधी)
वारसांची व्याख्या:
“वारस” हा शब्द एखाद्या व्यक्तीच्या मृत्यूनंतर त्याच्या संपत्ती, हक्क, आणि जबाबदाऱ्या घेण्यासाठी योग्य ठरलेल्या व्यक्तींना दर्शवतो. कायद्याने वारसांची व्याख्या वेगवेगळ्या प्रकारच्या संपत्तीवर हक्क सांगण्यासाठी केली जाते. वारसा हक्काचे निर्धारण व्यक्तीच्या कुटुंबातील नातेसंबंध, वैयक्तिक कायदे आणि संपत्तीच्या स्वरूपावर अवलंबून असते.
कायदेशीर वारस कोण असतात?
कायदेशीर वारस म्हणजे ज्या व्यक्तींना कायद्यानुसार मृत व्यक्तीच्या संपत्तीचा वारसा मिळण्याचा अधिकार आहे. हिंदू उत्तराधिकार कायदा, मुस्लिम उत्तराधिकार कायदा किंवा भारतीय वारसा कायद्यांतर्गत यांचे वर्गीकरण केले जाते.
वारसांच्या श्रेणी:
- पती/पत्नी:
- वैवाहिक नात्यामुळे मृत व्यक्तीचा पती किंवा पत्नी हे प्राथमिक वारसांमध्ये येतात.
- पती/पत्नीला जमीन, घर, आर्थिक ठेव, आणि इतर मालमत्तेवर हक्क असतो.
- मुले:
- मुलगे आणि मुली दोघांनाही समान अधिकार आहेत.
- अविवाहित आणि विवाहित मुलीही वारस होऊ शकतात.
- दत्तक घेतलेली मुलेही कायदेशीर वारस मानली जातात.
- पालक:
- मृत व्यक्तीचे वडील आणि आई वारसांमध्ये येतात, विशेषतः जर मृत व्यक्ती अविवाहित असेल.
- पालकांचे अधिकार त्या व्यक्तीच्या संपत्तीवर अवलंबून असतात.
- भावंडे:
- जर प्राथमिक वारस (पती/पत्नी, मुले, पालक) उपलब्ध नसतील, तर मृत व्यक्तीचे भाऊ आणि बहिणी वारस होऊ शकतात.
- या भावंडांमध्येही संपत्तीचे वाटप समान पद्धतीने केले जाते.
- इतर नातेवाईक:
- जर प्राथमिक व दुसऱ्या स्तरातील वारस उपलब्ध नसतील, तर इतर दूरचे नातेवाईक (पुतणे, मावस भाऊ/बहिण, आत्ये भाऊ/बहिण) वारस होऊ शकतात.
- ही श्रेणी संपत्तीच्या स्वरूपावर अवलंबून असते.
वारस दाखला कुठे मिळतो?
वारस दाखला तहसील कार्यालय, तलाठी कार्यालय किंवा जिल्हा प्रशासनाच्या संबंधित विभागामार्फत मिळतो. अर्ज करण्यासाठी मृत्यू प्रमाणपत्र, नाते सांगणारे कागदपत्रे, रहिवासी पुरावा इत्यादी कागदपत्रांची आवश्यकता असते.
वारसा मिळवण्यासाठी वारसाने आपल्या हक्कासाठी अर्ज करावा लागतो. अर्ज करताना आवश्यक कागदपत्रे सादर करून आपला नातेवाईक असल्याचा पुरावा द्यावा लागतो. संबंधित कार्यालय, तहसीलदार किंवा न्यायालयाच्या मान्यतेनंतर वारसा प्रमाणपत्र दिले जाते.
वारस लावण्यासाठी मृत व्यक्तीची मालमत्ता, नातेवाईकांची यादी आणि त्यांच्याशी संबंधित पुरावे सादर करणे आवश्यक आहे. तहसीलदार, तलाठी किंवा ग्रामसेवक यांच्याकडे अर्ज दाखल करावा लागतो. अर्जामध्ये सर्व वारसांचे नाव, पत्ता, नाते, आणि मालमत्तेची माहिती नमूद केली जाते. प्रक्रिया पूर्ण झाल्यानंतर वारस नोंद केली जाते आणि याबाबतचा प्रमाणपत्र दिला जातो.
वारसा हक्क प्रमाणपत्र ऑफलाईन कसे काढावे?
वारसा हक्क प्रमाणपत्र काढण्यासाठी ऑफलाईन पद्धतीने अर्ज करताना खालील टप्पे पूर्ण करावे लागतात:
- वारसा हक्क प्रमाणपत्रासाठी अर्ज करण्यासाठी तहसीलदार कार्यालय, तलाठी कार्यालय किंवा जिल्हा न्यायालयाशी संपर्क साधा.
- तुमच्या गाव किंवा शहराच्या प्रशासनानुसार योग्य कार्यालय निवडा.
- अर्ज दाखल करण्यासाठी पुढील कागदपत्रे तयार असणे आवश्यक आहे:
- मृत व्यक्तीचे मृत्यू प्रमाणपत्र
- अर्जदाराचा ओळख पुरावा (आधार कार्ड, पॅन कार्ड इ.)
- नाते सांगणारे पुरावे (जसे की, कुटुंब नोंदणी, शाळा सोडल्याचा दाखला)
- रहिवासी पुरावा (उदा. वीज बिल, रेशन कार्ड)
- मृत व्यक्तीच्या मालमत्तेशी संबंधित कागदपत्रे (जमिनीचे कागद, बँक खाते तपशील)
- प्रमाणपत्रासाठी अर्जाचा नमुना संबंधित कार्यालयातून मिळतो किंवा लिहून देणे आवश्यक असते.
- अर्जामध्ये तुमचे नाव, मृत व्यक्तीशी असलेले नाते, मालमत्तेचा तपशील आणि अन्य संबंधित माहिती नमूद करा.
- अर्ज आणि सर्व कागदपत्रे संबंधित कार्यालयात सादर करा.
- कागदपत्रे तपासल्यानंतर कार्यालयाकडून अर्ज स्वीकारला जाईल.
- अर्जावर अधिकाऱ्यांकडून तपासणी केली जाते.
- अर्जामध्ये दिलेल्या माहितीची आणि सादर केलेल्या कागदपत्रांची पडताळणी होते.
- काही वेळा ग्रामसेवक, तलाठी किंवा पोलीस यांच्याकडूनही चौकशी केली जाऊ शकते.
- अर्ज सादर करताना किंवा प्रमाणपत्र मिळवताना थोडे शुल्क भरावे लागू शकते.
- शुल्क रसीद जतन करा.
- सर्व तपासणी पूर्ण झाल्यानंतर 15 ते 30 दिवसांच्या आत प्रमाणपत्र जारी केले जाते.
- तुम्हाला प्रमाणपत्र कार्यालयातून स्वहस्ते घ्यावे लागते किंवा कधी कधी पोस्टाद्वारे दिले जाते.
- जर अर्ज प्रक्रियेत अडचणी आल्या किंवा हरकत घेतली गेली, तर तुम्ही वरिष्ठ अधिकाऱ्यांकडे किंवा वकीलाद्वारे न्यायालयात दाद मागू शकता.
वारसा हक्क प्रमाणपत्र काढण्यासाठी आवश्यक कागदपत्रे कोणते?
- मृत व्यक्तीचा मृत्यू दाखला
- मृत व्यक्तीचा ओळखपत्र: पासपोर्ट/आधार कार्ड/पॅन कार्ड/मतदाता ओळखपत्र यांपैकी कोणतेही एक ओळखपत्र.
- मृत व्यक्तीच्या कुटुंबाची वृत्तपत्र जाहीरात: कुटुंबातील सदस्यांना वारसा हक्क सांगण्यासाठी प्रकाशित केलेली जाहिरात.
- मालमत्तेची कागदपत्रे: ज्या मालमत्तेसाठी वारसा हक्क प्रमाणपत्र घेतले जाते, त्याची विक्रीपत्रे, ७/१२ उतारा, इत्यादी कागदपत्रे.
- अर्जदाराचे ओळखपत्र: अर्ज करणाऱ्या व्यक्तीचे आधार कार्ड किंवा इतर ओळखपत्र.
- वारसांची नातेसंबंध दर्शवणारी कागदपत्रे: जन्म प्रमाणपत्रे, लग्न प्रमाणपत्रे, इत्यादी.
- अन्य कागदपत्रे: काही विशिष्ट प्रकरणांमध्ये अतिरिक्त कागदपत्रे मागवली जाऊ शकतात, हे संबंधित तहसील कार्यालयाच्या अटींवर अवलंबून असते. आवश्यक कागदपत्रांची यादी स्थानिक तहसील कार्यालयाच्या नियमांनुसार बदलू शकते.
वारसा हक्क प्रमाणपत्र काढण्याची ऑनलाईन पद्धत काय आहे?
भारतात वारसा हक्क प्रमाणपत्र काढण्याची प्रक्रिया राज्यानुसार बदलत असते. काही राज्यांमध्ये ही प्रक्रिया ऑनलाइन उपलब्ध असली तरी, सर्वत्र ही सुविधा उपलब्ध नाही.महाराष्ट्रात वारसा हक्क प्रमाणपत्र काढण्यासाठी पूर्णतः ऑनलाइन प्रक्रिया सध्या उपलब्ध नाही. मात्र, महाराष्ट्र सरकारने नागरिकांना अधिक सोयीसाठी काही सेवा ऑनलाइन उपलब्ध करून दिल्या आहेत.सामान्यतः, वारसा हक्क प्रमाणपत्र काढण्यासाठी आपल्याला तहसील कार्यालयात जाऊन अर्ज करावा लागतो. अर्ज करताना आपल्याला काही कागदपत्रे जसे की मृत्यूचा दाखला, मालमत्तेचे कागदपत्रे इत्यादी सादर करावे लागतात.
| या लेखाच्या माध्यमातून Mahitia1.in टीमने “वारसा हक्क प्रमाणपत्र कसे काढावे, जाणून घ्या कोणते कागदपत्रे आहेत आवश्यक?” व आवश्यक लिंक विषयी माहिती देण्याचा पर्यन्त केला आहे तुम्हाला या व्यतिरिक्त अजून काही माहिती हवी असल्यास तुम्ही आम्हाला कमेन्ट करून कळवू शकता व अश्याच अभ्यासपूर्ण महितीसाठी तुम्ही आमच्या What’s App चॅनेल – शासकीय नोकरी & योजना चॅनेल – (लिंकवर क्लिक करून) जॉइन करू शकता. ग्रुप च्या माध्यमातून आम्ही अश्याच नोकरी, शिक्षण, शासकीय योजना आणि सर्वांसाठी आरोग्य विषयावर लेख घेऊन येत असतो. |
