नगर वन उद्यान योजना 2015 साली मान्य झाली. या योजनेची अंमलबजावणी पाच वर्षांच्या कालावधीत (2020-21 ते 2024-25) महानगरपालिका किंवा नगरपालिका असलेल्या शहरांमधील वनजमिनीवर केली जाणार आहे. या योजनेच्या अंतर्गत 200 नागरी जंगले निर्माण करण्याचे लक्ष्य आहे. योजनेत सीमाभिंती उभारणे, जल आणि मृदसंधारणासाठी मंत्रालयाकडून आर्थिक सहाय्य दिले जाते. राज्य किंवा केंद्रशासित प्रदेशांनी सादर केलेल्या प्रस्तावांच्या आधारे दरवर्षी 10 ते 50 हेक्टर क्षेत्रामध्ये 40 शहरी जंगले विकसित करण्याचे उद्दिष्ट आहे. योजनेची त्रैमासिक प्रगती अहवाल आणि सर्वसमावेशक वार्षिक अहवालांच्या माध्यमातून निरीक्षण केले जाणार आहे.
नगर वन उद्यान योजना:
या योजनेचा मुख्य उद्देश केवळ पर्यावरणाविषयी जागरूकता निर्माण करणे नसून विद्यार्थ्यांना झाडे आणि वनस्पतींचे विविध फायदे समजावून देणे देखील आहे. प्रस्तावित आराखड्यानुसार कामे योग्य गतीने झाली, तर सर्व कामे वेळेत पूर्ण करून त्यांची अंमलबजावणी होईल. येत्या पाच वर्षांत देशातील 200 शहरी जंगले निश्चितच शहरे आणि महानगरांमधील प्रदूषण कमी करण्यास मदत करतील.
| योजनेचे नाव | नगर वन योजना |
| राबवणारे सरकार | केंद्र सरकार |
| योजना कधी सुरू झाली | ५ जून २०२० |
| उद्देश | शहरी जंगलाचा विकास करणे |
| योजना आर्थिक वर्ष | 2022-23 |
| कोणत्या विभाग मार्फत राबवल्या जाते | पर्यावरण, वन आणि हवामान बदल मंत्रालय केद्र शासन |
| योजनेची स्थिती | सक्रिय आहे |
| Whats App group | Click Here |
महानगरपालिका नगर वन उद्यान योजना 2023 चे उद्दिष्टे:
- देशातील सर्व राज्यांमध्ये लागू: देशाच्या विविध भागात नगर वनांची निर्मिती करणे.
- उत्तम आरोग्य: देशभरातील नागरिकांना उत्तम आरोग्य मिळावे.
- हवामान सुधारणा: शहर वन योजनेद्वारे हवामान सुधारणे.
- सिटी फॉरेस्ट: नगरपरिषदेसह प्रत्येक शहरात सिटी फॉरेस्ट विकसित करणे.
- जागरूकता निर्माण: वनस्पती आणि जैवविविधतेबद्दल जागरूकता निर्माण करणे.
- झाडांचे महत्त्व: लोकांना झाडांचे महत्त्व कळावे.
- पर्यावरणीय पुनरुज्जीवन: शहरांचे पर्यावरणीय पुनरुज्जीवन करणे. वनांमुळे वातावरणातील ऑक्सिजनचे प्रमाण वाढेल आणि त्यामुळे प्रदूषण कमी होईल.
- स्वच्छ हवा: स्वच्छ हवा मिळेल, लोकांचे आरोग्य सुधारेल, आणि पाणी साठवण वाढेल.
- पर्यावरणाचे रक्षण: वन उद्यान योजनेद्वारे शहरांचे पर्यावरण रक्षण करणे.
नगर वन उद्यान योजनेचे फायदे:
- हरित क्षेत्र वाढ: या योजनेद्वारे शहरी भागात हरित क्षेत्र वाढेल, ज्यामुळे प्रदूषण कमी होईल आणि हवेची गुणवत्ता सुधारेल.
- जैवविविधतेचे संवर्धन: शहरी जंगलांमध्ये विविध प्रकारच्या वनस्पती आणि प्राण्यांना आसरा मिळेल, ज्यामुळे जैवविविधतेचे संवर्धन होईल.
- पाण्याची गळती कमी: जंगलांमुळे पाण्याची गळती कमी होईल आणि मृदा धूप थांबेल, ज्यामुळे भूजल पातळी टिकून राहील.
- उष्णता कमी: शहरी जंगलांमुळे उष्णता कमी होईल आणि शहरी भागात तापमानाचे संतुलन राखले जाईल.
- मानसिक आणि शारीरिक आरोग्य सुधारणा: हरित क्षेत्रामुळे नागरिकांचे मानसिक आणि शारीरिक आरोग्य सुधारेल, कारण स्वच्छ हवेचा लाभ होईल.
- पर्यावरणविषयक जागरूकता: विद्यार्थ्यांना झाडे आणि वनस्पतींचे विविध फायदे आणि महत्त्व समजावून घेण्याची संधी मिळेल, ज्यामुळे पर्यावरणविषयक जागरूकता वाढेल.
- सामाजिक संबंध दृढ: शहरी जंगलांमुळे स्थानिक समुदायांना एकत्र येण्याची संधी मिळेल आणि सामाजिक संबंध दृढ होतील.
- पर्यटनाला चालना: शहरी जंगलांमुळे पर्यटनाला चालना मिळेल आणि नागरिकांना मनोरंजनासाठी नवीन ठिकाणे उपलब्ध होतील.
- आर्थिक विकास: हरित क्षेत्रामुळे भूखंडांच्या किमती वाढतील आणि शहरांचा आर्थिक विकास होईल.
- शाश्वत विकास: शहरी जंगलांच्या माध्यमातून शाश्वत विकास साध्य होईल आणि भविष्यातील पिढ्यांसाठी नैसर्गिक संसाधनांचे संरक्षण होईल.
नगर वन उद्यान योजनेसाठी अनुदान मिळवण्याची प्रक्रिया आणि स्त्रोतांची माहिती :
1. केंद्र सरकारकडून अनुदान:
- पर्यावरण, वन आणि हवामान बदल मंत्रालय (MoEFCC):
- नगर वन उद्यान योजनेसाठी MoEFCC कडून आर्थिक सहाय्य दिले जाते.
- प्रकल्प प्रस्ताव सादर करून अनुदान मिळवता येते.
- केंद्रीय योजनांमधून सहाय्य:
- विविध केंद्रीय योजनांमधून, जसे की हरित भारत अभियान, शहरी हरित प्रकल्प, इत्यादी, नगर वन उद्यान योजना राबवण्यासाठी अनुदान मिळू शकते.
2. राज्य सरकारकडून अनुदान:
- राज्याचे पर्यावरण आणि वन विभाग:
- नगर वन उद्यान योजना राबवण्यासाठी राज्याच्या पर्यावरण आणि वन विभागाकडून अनुदान मिळू शकते.
- शहरी विकास विभाग:
- शहरी भागातील पर्यावरण सुधारण्यासाठी राज्याच्या शहरी विकास विभागाकडून सहाय्य मिळू शकते.
3. स्थानिक स्वराज्य संस्था (महानगरपालिका, नगरपालिका):
- स्थानिक संस्था: महानगरपालिका किंवा नगरपालिका नगर वन उद्यान योजना राबवण्यासाठी निधी उपलब्ध करून देऊ शकतात.
- विकास निधी: स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या विकास निधीचा वापर करून अनुदान मिळवता येऊ शकते.
4. स्वयंसेवी संस्था (NGOs) आणि स्वयंसेवी संस्थांकडून अनुदान:
- एनजीओ: पर्यावरण संवर्धन आणि शाश्वत विकासासाठी कार्यरत स्वयंसेवी संस्थांकडून अनुदान मिळू शकते.
- CSR निधी: खाजगी कंपन्यांच्या कॉर्पोरेट सोशल रिस्पॉन्सिबिलिटी (CSR) उपक्रमांतर्गत नगर वन उद्यान योजनेसाठी आर्थिक सहाय्य मिळू शकते.
5. आंतरराष्ट्रीय अनुदान:
- युनायटेड नेशन्स (UN): युनायटेड नेशन्सच्या पर्यावरण कार्यक्रम (UNEP) आणि युनायटेड नेशन्स एज्युकेशनल, सायंटिफिक अँड कल्चरल ऑर्गनायझेशन (UNESCO) कडून अनुदान मिळू शकते.
- वर्ल्ड वाईड फंड फॉर नेचर (WWF): पर्यावरण संरक्षणाच्या प्रकल्पांसाठी अनुदान मिळू शकते.
- ग्लोबल ग्रीन ग्रांट्स फंड: पर्यावरण संरक्षण आणि शाश्वत विकासासाठी अनुदान.
6. सामुदायिक अनुदान:
- स्थानिक समुदाय: स्थानिक व्यापारी, नागरिक, आणि सामाजिक गटांकडून आर्थिक सहाय्य मिळू शकते.
- स्थानिक संस्था: सामाजिक आणि पर्यावरण संवर्धनासाठी कार्यरत असलेल्या स्थानिक संस्थांकडून अनुदान मिळू शकते.
अनुदानासाठी अर्ज प्रक्रिया:
- अर्ज तयार करणे:
- प्रकल्पाच्या उद्दिष्टे, योजना, आणि अंदाजित खर्च यांचा सविस्तर तपशील देऊन प्रस्ताव तयार करणे.
- योग्य संस्था आणि कार्यक्रम ओळखणे:
- अनुदान मिळवण्यासाठी योग्य सरकारी, खाजगी, आणि स्वयंसेवी संस्था शोधणे.
- अर्ज सादर करणे:
- आवश्यक कागदपत्रांसह अर्ज सादर करणे आणि त्याच्या प्रगतीवर नियमितपणे तपासणी करणे.
- प्रगती अहवाल सादर करणे:
- अनुदान मंजूर झाल्यानंतर, योजनेच्या प्रगतीचा त्रैमासिक आणि वार्षिक अहवाल सादर करणे.
या विविध अनुदान स्त्रोतांच्या माध्यमातून नगर वन उद्यान योजनेसाठी आवश्यक आर्थिक सहाय्य मिळवता येईल, ज्यामुळे शहरांमध्ये हरित क्षेत्रांचा विकास होईल आणि पर्यावरण सुधारणा साध्य होईल. अधिक माहितीसाठी तुम्ही शासनाच्या Website माहिती पाहू शकता
या लेखमधून Mahitia1.in टीमच्या लेखनातून नगर वन उद्यान योजना! वन जमिनीवर निर्माण होणार ‘200’ नागरी जंगले !व आवश्यक लिंक विषयी माहिती देण्याचा पर्यन्त केला आहे तुम्हाला या व्यतिरिक्त अजून काही माहिती हवी असल्यास तुम्ही आम्हाला कमेन्ट करून कळवू शकता व अश्याच अभ्यासपूर्ण महितीसाठी तुम्ही आमच्या What’s App group – शासकीय नोकरी & योजना ग्रुप – ( लिंक वर क्लिक करून ) जॉइन करू शकता. ग्रुप च्या माध्यमातून आम्ही अश्याच नोकरी, शिक्षण, शासकीय योजना आणि सर्वांसाठी आरोग्य विषयावर लेख घेऊन येत असतो.
हे ही वाचा