भारतातील प्रत्येक नागरिकाला मतदानाचा हक्क आहे, आणि हा हक्क वापरण्यासाठी मतदार ओळखपत्र (Voter ID) असणे आवश्यक आहे. हे केवळ मतदानासाठीच नव्हे, तर ओळखपत्र आणि पत्त्याचा पुरावा म्हणूनही महत्वाचे आहे. मात्र, अनेकदा आपल्या Voter ID मध्ये नाव, पत्ता, जन्मतारीख किंवा इतर तपशीलात चुका आढळतात. अशा चुका दुर्लक्ष केल्यास, निवडणूक प्रक्रियेत अडथळे येऊ शकतात आणि सरकारी योजना मिळवताना त्रास होऊ शकतो.
सुदैवाने, आता या चुका घरबसल्या, ऑनलाइन काही मिनिटांत दुरुस्त करता येतात. या लेखात आपण मतदार ओळखपत्र दुरुस्तीची संपूर्ण ऑनलाइन प्रक्रिया टप्प्याटप्प्याने पाहणार आहोत.
मतदार ओळखपत्र (Voter ID) म्हणजे काय?
मतदार ओळखपत्र (Voter ID) म्हणजे भारताच्या निवडणूक आयोगाकडून (Election Commission of India) जारी केलेले अधिकृत ओळखपत्र, जे भारतातील नागरिकाला मतदानाचा अधिकार वापरण्यासाठी दिले जाते. याला EPIC – Electors Photo Identity Card असे अधिकृत नाव आहे.
हे कार्ड नागरिकाची ओळख (Identity) आणि पत्ता (Address) सिद्ध करण्यासाठी वापरले जाते.
मतदार ओळखपत्राचे मुख्य उद्देश
- निवडणुकीत मतदान करण्याचा अधिकार सिद्ध करणे
- नागरिकाची ओळख व पत्ता पुरावा म्हणून वापरणे
- सरकारी योजना, शिष्यवृत्ती, पासपोर्ट इत्यादींसाठी ओळखपत्र म्हणून उपयोग
मतदार ओळखपत्रावरील माहिती:
- मतदाराचे नाव
- वडिलांचे/पतीचे नाव
- जन्मतारीख किंवा वय
- लिंग (Gender)
- मतदाराचा फोटो
- मतदाराचा EPIC क्रमांक
- मतदान केंद्राचा तपशील
मतदार ओळखपत्रातील दुरुस्ती करण्याची सामान्य कारणे:
- नावातील स्पेलिंग चूक
- अनेकदा नाव टाकताना इंग्रजी किंवा मराठीत टायपिंगची चूक होते.
- चुकीच्या स्पेलिंगमुळे सरकारी कामांमध्ये गोंधळ होऊ शकतो.
- पत्त्यात बदल
- नोकरी, शिक्षण किंवा इतर कारणांमुळे राहण्याचे ठिकाण बदलल्यास Voter ID वरील पत्ता बदलणे आवश्यक आहे.
- जन्मतारीख चूक
- चुकीची जन्मतारीख असल्यास वयाचे पुरावे सादर करताना अडचण येते.
- फोटो बदलणे
- जुन्या Voter ID मध्ये फोटो धूसर, अस्पष्ट किंवा जुना असल्यास नवीन फोटो अपडेट करता येतो.
- लिंग (Gender) दुरुस्ती
- चुकीचे लिंग नोंदवले गेल्यास त्याची दुरुस्ती करणे गरजेचे आहे.
दुरुस्ती करण्यासाठी आवश्यक कागदपत्रे:
- ओळखपत्राचा पुरावा (Identity Proof): आधार कार्ड/ पासपोर्ट/ पॅन कार्ड/ ड्रायव्हिंग लायसन्स
- पत्त्याचा पुरावा (Address Proof): वीज बिल / पाणी बिल /बँक पासबुक/ भाडेकरार/ राशन कार्ड
- जन्मतारखेचा पुरावा (Date of Birth Proof): जन्म दाखला / शाळा सोडल्याचा दाखला/ SSC प्रमाणपत्र
- नवीन पासपोर्ट साइज फोटो
मतदार ओळखपत्र (Voter ID) ऑनलाइन दुरुस्तीची प्रक्रिया :
तदार ओळखपत्रातील चुका घरबसल्या ऑनलाइन दुरुस्त करण्यासाठी सर्वात आधी https://www.nvsp.in/ या राष्ट्रीय मतदार सेवा पोर्टलवर जा. होमपेजवर Form 8 – Correction of entries in the electoral roll हा पर्याय निवडा. त्यानंतर मोबाईल नंबर, ई-मेल किंवा EPIC क्रमांक वापरून लॉगिन करा आणि आलेला OTP टाकून खात्री करा. आता ज्या तपशीलात बदल करायचा आहे, जसे की नावातील स्पेलिंग, पत्ता, जन्मतारीख, फोटो किंवा लिंग, ती माहिती योग्यरित्या भरा. आवश्यक कागदपत्रे जसे की ओळखपत्राचा पुरावा (आधार कार्ड, पासपोर्ट, पॅन कार्ड), पत्ता पुरावा (वीज बिल, बँक पासबुक) आणि जन्मतारखेचा पुरावा (जन्म दाखला, शाळा सोडल्याचा दाखला) PDF किंवा JPEG स्वरूपात अपलोड करा. जर फोटो बदलायचा असेल तर नवीन, स्वच्छ पासपोर्ट साइज फोटो अपलोड करा. सर्व माहिती एकदा नीट तपासून Submit करा. सबमिट झाल्यानंतर मिळालेला Reference ID सुरक्षित ठेवा, कारण त्याच्या मदतीने अर्जाची स्थिती ऑनलाइन तपासता येईल.
मतदार ओळखपत्र (Voter ID) ऑफलाइन दुरुस्ती प्रक्रिया:
मतदार ओळखपत्रामध्ये चुकीची माहिती असल्यास किंवा काही तपशील दुरुस्त करायचे असल्यास ऑफलाइन पद्धत ही अनेकांसाठी सोपी आणि विश्वासार्ह प्रक्रिया ठरते. या प्रक्रियेत संबंधित व्यक्तीने आपल्या मतदारसंघातील तहसील कार्यालय, निवडणूक नोंदणी अधिकारी (ERO) कार्यालय किंवा जवळच्या मतदान केंद्रावर भेट द्यावी लागते. तिथे फॉर्म क्रमांक 8 (Form 8 – Correction of Entries in Electoral Roll) उपलब्ध असतो. हा फॉर्म काळजीपूर्वक भरून त्यामध्ये नाव, पत्ता, जन्मतारीख, लिंग (Gender), किंवा फोटोमध्ये असलेली चूक स्पष्टपणे नमूद करावी लागते. फॉर्मसोबत आवश्यक कागदपत्रे जोडणे अत्यावश्यक असते; जसे की – ओळखपत्राचा पुरावा (आधार कार्ड, पासपोर्ट, पॅन कार्ड इ.), पत्त्याचा पुरावा (वीज बिल, बँक पासबुक, भाडे करारपत्र), तसेच जन्मतारीख दुरुस्तीसाठी जन्म दाखला किंवा शाळा सोडल्याचा दाखला जोडला जातो. कागदपत्रांसह फॉर्म सादर केल्यानंतर, निवडणूक अधिकारी त्याची पडताळणी करतात. काही प्रकरणांमध्ये अधिकाऱ्यांकडून घरभेटीच्या माध्यमातून तपासणीसुद्धा केली जाऊ शकते. पडताळणी पूर्ण झाल्यावर दुरुस्त केलेले मतदार ओळखपत्र जारी केले जाते आणि ते संबंधित व्यक्तीच्या पत्त्यावर पाठवले जाते. या संपूर्ण प्रक्रियेत काही आठवडे लागू शकतात, त्यामुळे नागरिकांनी संयम बाळगणे आवश्यक असते. ऑफलाइन प्रक्रिया ही इंटरनेटची सोय नसलेल्या किंवा डिजिटल प्रक्रियेपेक्षा प्रत्यक्ष कागदपत्रे सादर करण्यावर भर देणाऱ्या व्यक्तींसाठी अतिशय उपयुक्त ठरते.
नवीन मतदार ओळखपत्र मिळण्यासाठी लागणारा कालावधी :
नवीन मतदार ओळखपत्रासाठी अर्ज केल्यानंतर साधारणतः १५ ते ३० दिवसांचा कालावधी लागतो. हा कालावधी तुमच्या अर्जाची पडताळणी, स्थानिक निवडणूक कार्यालयाची तपासणी आणि नोंदींची पुष्टी यावर अवलंबून असतो. काही वेळा जर कागदपत्रे अपूर्ण असतील किंवा अधिक माहितीची गरज भासली, तर वेळ थोडा वाढू शकतो. त्यामुळे अर्ज करताना सर्व कागदपत्रे योग्य प्रकारे जोडणे आणि माहिती बरोबर भरणे आवश्यक असते.
ऑनलाइन ट्रॅकिंग सुविधा :
निवडणूक आयोगाने अर्जदारांसाठी ऑनलाइन ट्रॅकिंगची सुविधा उपलब्ध करून दिली आहे. राष्ट्रीय मतदार सेवा पोर्टल (NVSP) किंवा Voter Helpline App च्या माध्यमातून तुम्ही तुमच्या अर्जाची स्थिती (Status) सहज पाहू शकता. येथे फक्त तुमचा अर्ज क्रमांक (Application ID) टाकला की, अर्ज “Pending”, “Under Verification”, “Approved” किंवा “Card Dispatched” अशा टप्प्यात आहे की नाही हे कळते. या सुविधेमुळे अर्जदाराला कार्यालयात चकरा मारण्याची गरज राहत नाही.
तात्पुरते ओळखपत्र डाउनलोड :
जर तुमचा अर्ज मंजूर झाला असेल आणि कार्ड छापून पोस्टाने येण्यासाठी वेळ लागत असेल, तर तुम्ही तात्पुरते ई-EPIC (Electronic Electoral Photo ID Card) डाउनलोड करू शकता. हे कार्ड PDF स्वरूपात उपलब्ध होते, ज्यावर QR Code असतो आणि ते अधिकृतपणे वैध मानले जाते. ई-EPIC वापरून तुम्ही मतदार म्हणून तुमची ओळख सिद्ध करू शकता. हे कार्ड NVSP पोर्टल किंवा Voter Helpline App वरून सहज डाउनलोड करता येते.
