आजच्या धावपळीच्या आणि स्पर्धेच्या युगात शिक्षणाबरोबरच कौशल्य (Skill) ही अत्यंत महत्त्वाची बाब झाली आहे. फक्त पदवी असून चालत नाही, तर त्या पदवीसह काही व्यावसायिक कौशल्यं असणं हे नोकरी मिळवण्यासाठी अत्यावश्यक बनलं आहे. हीच बाब लक्षात घेऊन भारत सरकारने 2015 साली एक महत्त्वाकांक्षी योजना सुरू केली – प्रधानमंत्री कौशल्य विकास योजना (PMKVY).
ही योजना म्हणजे शिक्षण घेत असलेल्या, शिक्षण अपूर्ण राहिलेल्या किंवा बेरोजगार तरुणांसाठी एक संधी आहे, ज्यामध्ये मोफत प्रशिक्षण, सर्टिफिकेशन, आणि उद्योगांसाठी तयार कौशल्य विकास दिलं जातं. चला तर मग, जाणून घेऊया या योजनेची सविस्तर माहिती.
प्रधानमंत्री कौशल्य विकास योजना म्हणजे काय?
PMKVY ही एक केंद्र सरकारची योजना आहे जी कौशल्य विकास व उद्योजकता मंत्रालय (Ministry of Skill Development and Entrepreneurship) मार्फत राबवली जाते. या योजनेअंतर्गत देशातील तरुणांना वेगवेगळ्या क्षेत्रांमध्ये मोफत कौशल्य प्रशिक्षण दिलं जातं. प्रशिक्षण पूर्ण केल्यानंतर एक अधिकृत प्रमाणपत्र मिळतं, जे त्यांच्या नोकरी किंवा व्यवसायासाठी उपयोगी पडतं.
ही योजना National Skill Development Corporation (NSDC) च्या माध्यमातून चालवली जाते. या योजनेचा मुख्य उद्देश म्हणजे तरुणांना रोजगारक्षम बनवणे.
प्रधानमंत्री कौशल्य विकास योजनेचे मुख्य उद्दिष्ट:
- तरुणांना उद्योगातील मागणीनुसार प्रशिक्षण देणे
- प्रमाणित प्रशिक्षण केंद्रांद्वारे व्यावसायिक स्किल देणे
- बेरोजगारांना आणि नोकरी इच्छुकांना रोजगारासाठी पात्र बनवणे
- महिलांनाही समान संधी देणे
- ग्रामीण भागातील तरुणांना देखील प्रशिक्षण संधी उपलब्ध करून देणे
प्रधानमंत्री कौशल्य विकास योजनेअंतर्गत मिळणारे प्रशिक्षण
योजनेअंतर्गत खालील क्षेत्रांमध्ये प्रशिक्षण दिलं जातं:
- इलेक्ट्रॉनिक्स व हार्डवेअर
- सौंदर्य व कल्याण (Beauty & Wellness)
- बांधकाम (Construction)
- अन्न प्रक्रिया (Food Processing)
- आरोग्य सेवा (Healthcare)
- माहिती तंत्रज्ञान (IT & ITeS)
- वाहन दुरुस्ती (Automotive)
- पर्यटन व आतिथ्य (Hospitality)
- कपड्यांचा उद्योग (Textiles)
- कृषी आणि संबंधित सेवा (Agriculture)
या यादीत आणखीही अनेक क्षेत्रं आहेत. प्रत्येक प्रशिक्षणाची कालावधी वेगवेगळी असते – काही कोर्सेस 200 तासांचे असतात, तर काही 300-400 तासांचे.
प्रधानमंत्री कौशल्य विकास योजनेचे फायदे:
- मोफत प्रशिक्षण मिळते– प्रधानमंत्री कौशल्य विकास योजनेअंतर्गत प्रशिक्षणासाठी कोणतेही शुल्क आकारले जात नाही. त्यामुळे आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटकांतील तरुणांसाठी ही योजना अत्यंत उपयुक्त आहे.
- मान्यताप्राप्त प्रमाणपत्र दिले जाते– प्रशिक्षण पूर्ण केल्यानंतर भारत सरकारच्या नॅशनल स्किल डेव्हलपमेंट कॉर्पोरेशनकडून प्रमाणपत्र मिळते, जे देशभरात नोकरीसाठी उपयुक्त ठरते.
- नोकरीच्या संधी वाढतात– कौशल्य प्राप्त झाल्यामुळे आणि प्रमाणपत्र मिळाल्यामुळे रोजगार मिळवण्याची शक्यता मोठ्या प्रमाणात वाढते. काही प्रशिक्षण केंद्रे नोकरी लावण्यासाठी मदत देखील करतात.
- करिअरला नवीन दिशा मिळते– शिक्षण पूर्ण असूनही अनेकांना योग्य नोकरी मिळत नाही. अशा परिस्थितीत PMKVY अंतर्गत मिळणारे प्रशिक्षण करिअरला नव्याने दिशा देते.
- स्वतःचा व्यवसाय सुरू करता येतो– प्रशिक्षणानंतर सौंदर्य सेवा, फूड प्रोसेसिंग, वाहन दुरुस्ती यांसारख्या क्षेत्रांमध्ये स्वतःचा छोटा व्यवसाय सुरू करता येतो.
- उद्योगाच्या गरजेनुसार कौशल्य दिले जाते– या योजनेतील कोर्सेस हे उद्योग क्षेत्रांतील गरजा लक्षात घेऊन तयार करण्यात आले आहेत, त्यामुळे ते अधिक उपयुक्त ठरतात.
- ग्रामीण भागातील तरुणांसाठीही संधी उपलब्ध– ग्रामीण भागांतील तरुण-तरुणींनाही या योजनेच्या माध्यमातून दर्जेदार प्रशिक्षणाची संधी मिळते.
- सॉफ्ट स्किल्स व मुलाखत कौशल्यांचाही समावेश– प्रशिक्षणामध्ये संवाद कौशल्य, इंटरव्ह्यूची तयारी, टीमवर्क यासारख्या गोष्टींचाही समावेश केला जातो.
PMKVY साठी पात्रता काय आहे?
- अर्जदार भारतीय नागरिक असावा.
- वय 14 ते 45 वर्षांदरम्यान असावा.
- शिक्षण पूर्ण केलेलं असो किंवा नाही, ही अट नाही.
- ज्यांना प्रशिक्षणाची गरज आहे, अशा तरुण-तरुणींसाठी ही योजना आहे.
- आधीच नोकरीत असलेलेही काही विशिष्ट कोर्सेससाठी अर्ज करू शकतात.
PMKVY अंतर्गत नोंदणी कशी करावी?
प्रधानमंत्री कौशल्य विकास योजनेअंतर्गत नोंदणी करण्याची प्रक्रिया सोपी आणि ऑनलाइन स्वरूपात आहे. ही योजना केंद्र सरकारच्या नॅशनल स्किल डेव्हलपमेंट कॉर्पोरेशन (NSDC) अंतर्गत राबवली जाते. नोंदणीसाठी उमेदवाराने प्रथम NSDC च्या अधिकृत संकेतस्थळावर जावे लागते – www.pmkvyofficial.org किंवा www.skillindia.gov.in.
वेबसाइटवर गेल्यावर, “Candidate Registration” किंवा “Skill India Portal” या पर्यायावर क्लिक करावे. तिथे एक नोंदणी फॉर्म भरावा लागतो. या फॉर्ममध्ये तुमचे संपूर्ण नाव, पत्ता, शिक्षणाची माहिती, आधार क्रमांक, मोबाइल नंबर, ईमेल आयडी यांसारखी माहिती विचारली जाते. माहिती काळजीपूर्वक भरल्यानंतर तुम्हाला तुमच्या इच्छेनुसार कोणता कौशल्य प्रशिक्षण कोर्स हवा आहे ते निवडावे लागते. उदाहरणार्थ, इलेक्ट्रीशियन, ब्यूटी पार्लर, डेटा एंट्री ऑपरेटर, फूड प्रोसेसिंग, वेल्डिंग, मोबाइल रिपेअरिंग इत्यादी कोर्सेसची यादी दिलेली असते.
कोर्स निवडल्यानंतर तुमच्या जवळच्या प्रशिक्षण केंद्राची निवड करावी लागते. तुमच्या पिन कोडनुसार जवळील मान्यताप्राप्त प्रशिक्षण संस्था सिस्टिममध्ये दिसून येतात. एकदा नोंदणी पूर्ण झाल्यावर तुमच्या मोबाइलवर किंवा ईमेलवर एक ओटीपी किंवा नोंदणी क्रमांक पाठवला जातो. तो सुरक्षित ठेवा, कारण पुढील संवादासाठी त्याची आवश्यकता असते.
तसेच, काही प्रशिक्षण केंद्रांमध्ये थेट नोंदणीसाठी प्रत्यक्ष भेट द्यावी लागते. अशा ठिकाणी उमेदवाराने आपले आधार कार्ड, शिक्षणाची प्रमाणपत्रे, फोटो, आणि बँक पासबुक घेऊन जावे लागते. प्रशिक्षण संस्था उमेदवाराची माहिती ऑनलाईन सिस्टममध्ये भरते आणि त्यानंतर अधिकृत प्रशिक्षणाची प्रक्रिया सुरू होते.
नोंदणीनंतर, उमेदवाराची निवड झाल्यावर प्रशिक्षणाची तारीख आणि वेळ कळवली जाते. काही ठिकाणी मुलाखत किंवा प्राथमिक परीक्षा देखील घेतली जाऊ शकते. एकदा प्रशिक्षण सुरू झाल्यानंतर ते पूर्ण केल्यानंतर उमेदवाराला अधिकृत प्रमाणपत्र दिले जाते.
कागदपत्रे
- आधार कार्ड
- ओळखपत्र (PAN कार्ड, मतदार ओळखपत्र)
- शैक्षणिक प्रमाणपत्र (जर असेल तर)
- पासपोर्ट साईज फोटो
- बँक खात्याचे तपशील
संपर्क व मदत
जर तुम्हाला या योजनेविषयी आणखी माहिती हवी असेल, तर खालील ठिकाणी संपर्क करू शकता:
- PMKVY हेल्पलाइन: 1800-123-9626 (टोल फ्री)
- ईमेल: pmkvy@nsdcindia.org
- अधिकृत संकेतस्थळ: www.pmkvyofficial.org
या लेखाच्या माध्यमातून Mahitia1.in टीमने “प्रधानमंत्री कौशल्य विकास योजना माहिती मराठीत!” व आवश्यक लिंक विषयी माहिती देण्याचा पर्यन्त केला आहे तुम्हाला या व्यतिरिक्त अजून काही माहिती हवी असल्यास तुम्ही आम्हाला कमेन्ट करून कळवू शकता व अश्याच अभ्यासपूर्ण महितीसाठी तुम्ही आमच्या What’s App group- शासकीय नोकरी & योजना ग्रुप – (लिंकवर क्लिक करून) जॉइन करू शकता. ग्रुप च्या माध्यमातून आम्ही अश्याच नोकरी, शिक्षण, शासकीय योजना आणि सर्वांसाठी आरोग्य विषयावर लेख घेऊन येत असतो.
हे हि वाचा !
- UPI म्हणजे काय? ते पैसे पाठवताना नेमकं कसं काम करतं? संपूर्ण माहिती मराठीत!
- प्रधानमंत्री कौशल्य विकास योजना माहिती मराठीत!
- मास्क आधार कार्ड काय आहे आणि ते कधी वापरावे? संपूर्ण माहिती मराठीत!
- EV Subsidy कशी मिळते? आवश्यक कागदपत्रे, पात्रता आणि अर्ज प्रक्रिया- संपूर्ण माहिती मराठीत!
- miss world 2025 कोण आहे आणि आज पर्यन्त किती भारतीय महिलांकडे हा खिताब आहे.
