खोकला हा मानवी आरोग्यासाठी सर्वसामान्य परंतु त्रासदायक समस्या आहे. आपल्या शरीरातील श्वसनमार्गांची सुरक्षा व स्वच्छता राखण्यासाठी खोकला हा नैसर्गिक प्रतिसाद असतो. परंतु, व्हायरल व ऍलर्जीक खोकला यामध्ये वेगळेपण असते. व्हायरल खोकला हा संसर्गामुळे होतो, तर ऍलर्जीक खोकला विविध ॲलर्जनसाठी संवेदनशीलतेमुळे होतो. या दोन्ही प्रकारच्या खोकल्याची कारणे, लक्षणे व उपचार पद्धती वेगवेगळ्या आहेत. योग्य माहितीमुळे यावर प्रभावी नियंत्रण मिळवणे शक्य आहे.
व्हायरल व ऍलर्जीक खोकल्याची ओळख
खोकला हा आपल्या श्वसनतंत्राच्या आरोग्यासाठी महत्त्वाचा संकेत आहे. तो शरीराचा नैसर्गिक संरक्षणात्मक प्रतिसाद असतो, जो श्वसनमार्ग स्वच्छ ठेवण्यासाठी आणि अनावश्यक घटक बाहेर टाकण्यासाठी होतो. खोकल्याचे दोन प्रमुख प्रकार आहेत: व्हायरल खोकला आणि ऍलर्जीक खोकला.
- व्हायरल खोकला: हा विषाणूंमुळे होतो. विशेषतः सर्दी, फ्लू किंवा अन्य श्वसनसंसर्गामुळे व्हायरल खोकला होतो. यामध्ये खोकल्याबरोबर ताप, घसा खवखवणे, किंवा नाक वाहण्यासारखी लक्षणे दिसतात.
- ऍलर्जीक खोकला: हा शरीरातील इम्यून सिस्टमचा विशिष्ट घटकांवर (ॲलर्जन्स) होणारा प्रतिसाद आहे. धूळ, परागकण, प्राणी, किंवा एखादी गंधद्रव्ये यामुळे ऍलर्जीक खोकला होतो. यामध्ये ताप येत नाही, परंतु सतत खोकल्याचा त्रास होतो.
व्हायरल खोकल्याची कारणे व लक्षणे
व्हायरल खोकल्याची कारणे:
- सर्वसामान्य सर्दी आणि फ्लू: नाकातून किंवा घशातून शरीरात प्रवेश करणारे विषाणू (जसे की र्हाइनोवायरस, इन्फ्लुएंझा) व्हायरल खोकल्यास कारणीभूत ठरतात.
- श्वसनमार्गांचा संसर्ग: ब्रॉन्कायटिस, निमोनिया यांसारख्या संसर्गजन्य आजारांमुळे खोकल्याची तीव्रता वाढते.
- हवामान बदल: अचानक थंड किंवा उष्ण हवामानामुळे श्वसनमार्गावर विषाणूंचा परिणाम होतो.
- कमकुवत प्रतिकारशक्ती: लहान मुले, वृद्ध व्यक्ती किंवा इम्यून सिस्टीम कमकुवत असलेल्या व्यक्तींना व्हायरल खोकल्याचा जास्त धोका असतो.
ऍलर्जीक खोकल्याची लक्षणे:
- सुरुवातीला घसा खवखवणे: घशात कोरडेपणा व खाजवल्यासारखे वाटते.
- सतत खोकला येणे: सुरुवातीला कोरडा खोकला, नंतर कफसह खोकला होतो.
- ताप व अंगदुखी: सौम्य ते तीव्र ताप असतो, सोबत थकवा जाणवतो.
- नाक वाहणे किंवा बंद होणे: संसर्गामुळे नाकातून पाणी गळणे किंवा नाक बंद होणे.
- श्वास घेताना कर्कश आवाज: काही वेळा श्वसनमार्गात सूज आल्याने श्वासोच्छवास कठीण होतो.
ऍलर्जीक खोकल्याची कारणे व लक्षणे:
ऍलर्जीक खोकल्याची कारणे:
- परागकण (पोलन): पावसाळा किंवा वसंत ऋतूत परागकणामुळे ऍलर्जीक खोकल्याचा त्रास वाढतो.
- धूळ आणि प्रदूषण: घरातील किंवा बाहेरील धूळ, धूर, किंवा रासायनिक वायू यामुळे ऍलर्जीक खोकला होतो.
- प्राण्यांचा संपर्क: प्राण्यांच्या केसांमधील प्रथिने (अ‍ॅलर्जन्स) संवेदनशील लोकांना त्रास देतात.
- अन्न आणि गंधद्रव्ये: काही अन्नघटक किंवा कृत्रिम सुगंधामुळे सुद्धा खोकला होऊ शकतो.
- हवेतील बदल: आर्द्रता कमी-जास्त झाल्यास किंवा थंड वाऱ्यामुळे ऍलर्जीक खोकल्याचा त्रास होतो.
ऍलर्जीक खोकल्याची लक्षणे:
- सतत कोरडा खोकला: कफाशिवाय खोकल्याचा त्रास दीर्घकाळ टिकतो.
- डोळ्यांची व नाकाची खाज: डोळे लालसर होतात, आणि नाक खाजवण्याची भावना होते.
- श्वासोच्छवासातील त्रास: काही वेळा घशामध्ये गुदमरल्यासारखे वाटते.
- सर्दीसदृश लक्षणे परंतु ताप नसतो: नाक वाहते, परंतु कोणताही संसर्ग नसतो.
- विशिष्ट ॲलर्जन्समुळे त्रास वाढणे: जेव्हा संबंधित ॲलर्जन जवळ असेल तेव्हा खोकल्याची तीव्रता वाढते.
व्हायरल व ऍलर्जीक खोकल्यामधील फरक
| घटक | व्हायरल खोकला | ऍलर्जीक खोकला |
|---|---|---|
| मुळ कारण | विषाणूंमुळे होतो (उदा. सर्दी, फ्लू) | ॲलर्जन्समुळे होतो (उदा. धूळ, परागकण, प्राणी केस) |
| लक्षणे | ताप, अंगदुखी, घसा खवखवणे, कफसह खोकला | कोरडा खोकला, नाक खाजणे, डोळ्यांची खाज, श्वासोच्छवास त्रास |
| कालावधी | सामान्यतः 7-10 दिवस | ॲलर्जन संपर्कात येईपर्यंत किंवा योग्य औषध घेतल्याशिवाय राहत नाही |
| शरीरावर परिणाम | संसर्गामुळे प्रतिकारशक्ती कमी होऊ शकते | फक्त संवेदनशील व्यक्तींना त्रास होतो; संसर्ग होत नाही |
| उपचार पद्धती | संसर्ग दूर करण्यासाठी औषधे व विश्रांतीची आवश्यकता | ॲलर्जन टाळणे, प्रतिकारक औषधे घेणे |
घरगुती उपाय व प्रतिबंधक उपाय
व्हायरल खोकल्यासाठी घरगुती उपाय
१. आल्याचा रस व मध:
- एका चमचाभर आल्याचा रस काढा आणि त्यात मध मिसळा.
- हा मिश्रण दिवसातून दोन ते तीन वेळा घेतल्यास घशातील खवखव कमी होतो आणि खोकल्यावर आराम मिळतो.
२. हळदीचे दूध:
- एका ग्लास गरम दुधात अर्धा चमचा हळद मिसळून रात्री झोपण्यापूर्वी प्या.
- हळदीतील अँटी-इंफ्लेमेटरी गुणधर्मामुळे घशातील संसर्ग कमी होतो.
३. गरम पाण्याचा वाफ:
- एका भांड्यात गरम पाणी घेऊन त्यात मिठाची चिमूटभर प्रमाणात भर घाला.
- डोक्यावर टॉवेल घेऊन या पाण्याचा वाफ घ्या. वाफ घेतल्याने नाक आणि घशातील बंदत्व मोकळे होते.
४. लिंबाचा रस व मध:
- एका चमचाभर लिंबाचा रस आणि मध मिसळून घेतल्यास खोकल्यावर त्वरित आराम मिळतो.
- लिंबातील व्हिटॅमिन C रोगप्रतिकारशक्ती सुधारते.
५. तुळशीचा काढा:
- पाण्यात तुळशीची पाने, आल्याचे तुकडे, आणि गवती चहा उकळून काढा तयार करा.
- हा काढा घशातील जळजळ कमी करतो आणि श्वसनमार्ग मोकळा करतो.
६. मेथी दाण्याचा काढा:
- एका ग्लास पाण्यात एक चमचा मेथी दाणे उकळा आणि गाळून प्या.
- मेथी दाण्याचे अँटी-व्हायरल गुणधर्म खोकल्यावर आराम देतात.
७. मिठाच्या पाण्याचा गुळण्या:
- एका ग्लास कोमट पाण्यात एक चमचा मीठ मिसळा आणि त्याने गुळण्या करा.
- घशातील जळजळ आणि सूज कमी करण्यासाठी हा उपाय उपयुक्त आहे.
८. गरम सूप आणि सत्त्व:
- गरम चिकन सूप किंवा भाजीपाला सूप घेतल्याने श्वसनमार्ग मोकळा होतो आणि शरीराला उष्णता मिळते.
- शरीरातील हायड्रेशन टिकवण्यासाठी हे उपयुक्त आहे.
९. लसूण खाणे:
- लसणाचे दोन-तीन कळ्या थोडेसे भाजून खाल्ल्यास किंवा गरम पाण्यात टाकून घेतल्यास व्हायरल खोकल्यावर आराम मिळतो.
- लसूण नैसर्गिक अँटी-बायोटिकप्रमाणे काम करते.
१०. भरपूर पाणी प्या:
- दिवसभर भरपूर कोमट पाणी पिल्याने शरीरातील विषारी पदार्थ बाहेर टाकले जातात आणि घशाला आराम मिळतो.
घरगुती उपायांमुळे बरं वाटत नसल्यास, किंवा लक्षणे तीव्र असल्यास, त्वरित डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
ऍलर्जीक खोकल्यासाठी घरगुती उपाय:
१. तुळशीचा रस आणि मध:
- ताज्या तुळशीच्या पानांचा रस काढून त्यात मध मिसळा.
- हा मिश्रण दिवसातून दोन-तीन वेळा घेतल्यास श्वसनमार्गातील खाज कमी होते आणि खोकल्यावर आराम मिळतो.
२. हळद आणि मध:
- अर्धा चमचा हळद आणि मध मिसळून दिवसातून दोन वेळा घ्या.
- हळदीतील अँटी-इंफ्लेमेटरी आणि अँटी-हिस्टामिन गुणधर्म ॲलर्जी कमी करण्यास मदत करतात.
३. ओवा उकळून पाणी पिणे:
- एका ग्लास पाण्यात एक चमचा ओवा उकळा आणि गाळून प्या.
- ओवा श्वसनमार्ग मोकळा करतो आणि खोकल्यावर त्वरित आराम देतो.
४. स्टीम थेरपी (वाफ घेणे):
- एका भांड्यात गरम पाण्यात निलगिरी तेलाचे काही थेंब टाका आणि वाफ घ्या.
- वाफेने श्वसनमार्ग स्वच्छ होतो आणि ॲलर्जन्स काढून टाकण्यास मदत होते.
५. आल्याचा रस आणि लिंबू:
- आल्याचा रस काढून त्यात लिंबाचा रस मिसळा आणि घेतल्यास घशातील खाज कमी होते.
- आल्याचे अँटी-हिस्टामिन गुणधर्म ॲलर्जी नियंत्रणात ठेवतात.
६. हळदीचे दूध:
- एका ग्लास गरम दुधात हळद आणि थोडा मध मिसळा.
- यामुळे श्वसनमार्गातील सूज कमी होते आणि खोकल्यावर आराम मिळतो.
७. मिठाच्या पाण्याने गुळण्या:
- कोमट पाण्यात मीठ मिसळून गुळण्या केल्याने घशातील जळजळ कमी होते.
- घशातील बॅक्टेरिया आणि ॲलर्जन्स दूर होतात.
८. लसूण आणि मध:
- लसणाचे बारीक तुकडे करून त्यात मध मिसळा आणि हा मिश्रण दिवसातून एकदा घ्या.
- लसणातील अँटी-बायोटिक गुणधर्म ॲलर्जिक खोकल्यावर प्रभावी ठरतो.
९. गवती चहा आणि आल्याचा काढा:
- गवती चहा, आलं, आणि तुळशीच्या पानांचा काढा तयार करून प्या.
- यामुळे श्वसनमार्ग मोकळा होतो आणि खोकल्याचा त्रास कमी होतो.
१०. घर स्वच्छ ठेवा:
- धूळ आणि परागकणांपासून दूर राहण्यासाठी घर नियमित साफसफाई करा.
- बेडशीट्स आणि पडदे स्वच्छ ठेवून ॲलर्जन्स टाळा.
११. लिंबू आणि गरम पाणी:
- एका ग्लास गरम पाण्यात लिंबाचा रस आणि मध मिसळून घ्या.
- यामुळे शरीरातील टॉक्सिन्स बाहेर पडतात आणि रोगप्रतिकारशक्ती सुधारते.
- ॲलर्जिक खोकला वारंवार होत असल्यास ॲलर्जन्स ओळखा आणि त्यापासून लांब रहा.
- घरगुती उपायांमुळे खोकल्यात आराम न झाल्यास डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
| या लेखाद्वारे Mahitia1.in टीमने ” ऍलर्जीक खोकला निघून जाण्यासाठी किती वेळ लागतो? काय फरक आहे व्हायरल व ऍलर्जीक खोकल्या मध्ये! ” याविषयी सविस्तर माहिती दिली आहे. यासंबंधी अधिक माहिती हवी असल्यास कमेंटद्वारे आमच्याशी संपर्क साधा. अशाच उपयुक्त माहितींसाठी आमच्या WhatsApp ग्रुप (शासकीय नोकरी आणि योजना ग्रुप) ला जॉइन करा. येथे तुम्हाला नोकरी, शिक्षण, शासकीय योजना, व आरोग्यविषयक माहिती मिळेल. लिंकवर क्लिक करून जॉइन करा. |
हे हि वाचा !
पीएम वाणी फ्री वाय-फाय योजना देत आहे, संपूर्ण देशभरात विनामूल्य आणि सुलभ इंटरनेट सेवा!
मेंढी-शेळी पालनासाठी जागा खरेदी अनुदान योजना काय आहे ,कसा करावा अर्ज?
” एक देश एक रेशन कार्ड योजना ” काय आहे ? आणि कसा घ्यावा या योजनेचा लाभ!
