भारतातील लाखो लोक गावाकडून शहरात, एका राज्यातून दुसऱ्या राज्यात रोजगारासाठी स्थलांतर करतात. अशा वेळी सर्वात मूलभूत गरज म्हणजे – रोजच्या जेवणासाठी शिधा (रेशन). पण स्थलांतरित मजुरांना अनेकदा त्यांच्या मूळ गावातील रेशन कार्डाचा उपयोग नवीन ठिकाणी करता येत नाही. यामुळे ते मोफत धान्याच्या हक्कापासून वंचित राहतात. हीच समस्या दूर करण्यासाठी केंद्र सरकारने सुरू केली आहे “वन नेशन, वन रेशन कार्ड” योजना.
ही योजना म्हणजे भारतभर कुठेही – कोणत्याही राज्यात – तुमचा रेशन कार्डचा लाभ घेण्याची सोय. म्हणजे, जर तुम्ही बिहारमधले असाल आणि सध्या मुंबईत काम करत असाल, तरीही तुम्हाला मुंबईतील जवळच्या रेशन दुकानातून तुमचं धान्य मिळू शकतं – तेही आधार कार्डद्वारे बायोमेट्रिक पडताळणीने.
ही योजना केवळ तांत्रिक सुधारणा नाही, तर गरीब व स्थलांतरित लोकांसाठी जीवनदायिनी ठरत आहे. आता कुठेही गेलात तरी, तुमचा देश, तुमचा हक्क, आणि तुमचं रेशन – सगळं तुमच्यासोबत असणार!
1. वन नेशन वन रेशन कार्ड योजना काय आहे? (What is ONORC?):
“वन नेशन वन रेशन कार्ड” ही भारत सरकारची एक महत्वाकांक्षी योजना आहे, जी राष्ट्रीय अन्न सुरक्षा कायदा (NFSA) अंतर्गत येणाऱ्या लाभार्थ्यांसाठी लागू करण्यात आली आहे. या योजनेचा मुख्य उद्देश म्हणजे – भारतातील कोणताही नागरिक, जो शिधा (रेशन) सवलतीच्या दराने मिळवतो, त्याला ते रेशन कोणत्याही राज्यात, कोणत्याही शिधा दुकानातून घेता येणे शक्य व्हावे.
पूर्वी असे होते की, जर कोणी व्यक्ती एक राज्य सोडून दुसऱ्या राज्यात कामासाठी गेला, तर त्याचे रेशन कार्ड केवळ मूळ गावीच वापरता येत असे. त्यामुळे स्थलांतरित मजुरांना त्यांच्या हक्काचे धान्य मिळत नव्हते. या समस्येवर उपाय म्हणून 2020 पासून ONORC योजना टप्प्याटप्प्याने सर्व राज्यांमध्ये लागू केली गेली, आणि आता ही योजना संपूर्ण भारतभर उपलब्ध आहे.
2.वन नेशन वन रेशन कार्ड या योजनेचा उद्देश:
- रेशन पोर्टेबिलिटी: म्हणजे लाभार्थी कोणत्याही राज्यातील कोणत्याही अधिकृत शिधा दुकानातून रेशन घेऊ शकतो.
- भ्रष्टाचार नियंत्रण: बायोमेट्रिक ओळख वापरल्याने बनावट कार्ड व डुप्लिकेट वितरण रोखले जाते.
- डिजिटल पारदर्शकता: संपूर्ण वितरण प्रणाली ऑनलाईन असल्यामुळे प्रत्येक व्यवहार ट्रॅक करता येतो.
- “जेथे काम, तेथे अन्न” ही संकल्पना साकार करणे: म्हणजे स्थलांतरित कामगार जिथे काम करतो, तिथेच त्याला अन्नाचा हक्क मिळावा.
3.वन नेशन वन रेशन कार्ड योजना कशी काम करते?
ही योजना आधार कार्ड व डिजिटल ओळख प्रणालीवर आधारित आहे. लाभार्थ्याचे रेशन कार्ड हे “इंटर-स्टेट पोर्टेबिलिटी” साठी सक्षम असते. त्याचा अर्थ असा की लाभार्थ्याचे रेशन कार्ड राष्ट्रीय डेटा प्रणालीमध्ये नोंदवलेले असते आणि ते बायोमेट्रिक ओळखीच्या आधारे कोणत्याही राज्यात वापरता येते.
योजना काम कशी करते, हे अशा प्रकारे समजून घेता येते:
- आधार लिंकिंग: सर्व रेशन कार्ड आधारशी लिंक केले गेले आहेत.
- बायोमेट्रिक पडताळणी: लाभार्थी जेव्हा रेशन घेण्यासाठी दुकानात जातो, तेव्हा त्याची बायोमेट्रिक ओळख घेतली जाते (आंगठ्याचा ठसा).
- डिजिटल POS मशीनद्वारे वितरण: रेशन दुकानात POS (Point of Sale) मशीनच्या साहाय्याने लाभार्थ्याला त्याच्या हक्काचे रेशन दिले जाते.
- डेटा थेट सरकारच्या प्रणालीमध्ये अपडेट होतो: त्यामुळे कोणी किती रेशन घेतले, कोठून घेतले – हे लगेच तपासता येते.
- कुटुंबविभाग रेशन: जर कुटुंबातील सदस्य वेगवेगळ्या शहरात असतील, तरीही प्रत्येकजण त्याच्या जवळच्या दुकानातून आपापले रेशन स्वतंत्रपणे घेऊ शकतो.
4.वन नेशन वन रेशन कार्ड योजना पात्रता व आवश्यक कागदपत्रे:
पात्रता:
- लाभार्थी राष्ट्रीय अन्न सुरक्षा कायदा (NFSA) अंतर्गत पात्र असावा.
- रेशन कार्ड आधार कार्डशी अत्यावश्यकपणे लिंक केलेले असावे.
- बायोमेट्रिक प्रमाणीकरणासाठी लाभार्थीचे आधार अपडेट असावे.
- ज्या व्यक्तीने स्थलांतर केले आहे, त्याने दुसऱ्या राज्यात स्वतःची हजेरी POS मशीनवर बायोमेट्रिकद्वारे नोंदवावी.
- लाभार्थी एकाच वेळी दोन राज्यात रेशन घेऊ शकत नाही. सिस्टिममध्ये ट्रॅकिंग असते.
आवश्यक कागदपत्रे:
- आधार कार्ड: सर्व सदस्यांचे आधार कार्ड आवश्यक आहे.
- रेशन कार्ड: NFSA अंतर्गत असलेले विद्यमान कार्ड (PHH / AAY).
- ओळख पुरावा: जर कार्डमध्ये नाव अद्ययावत करायचे असेल तर.
- राहिवासाचा पुरावा (कधी गरज पडते): नवीन ठिकाणचा किरायाचा करार, विजेचा बील इ.
- मोबाईल नंबर: OTP साठी आवश्यक असतो, खासकरून Mera Ration App वापरताना.
5.वन नेशन वन रेशन कार्ड योजना कोणत्या राज्यांमध्ये आणि कधीपासून लागू आहे?
“वन नेशन वन रेशन कार्ड” (ONORC) योजना मोठ्या प्रमाणात टप्प्याटप्प्याने राबवण्यात आली आहे, आणि 2025 साली या पोर्टेबिलिटी योजनेचा देशभर पूर्ण अंमलबजावणी झाली आहे. केंद्र सरकारने यावर्षीपर्यंत भारतातील सर्व 36 राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेश या योजनेत सहभागी केले आहेत, ज्यामुळे NFSA अंतर्गत पात्र लाभार्थ्यांना कोणत्याही राज्यात पोहोचता येणाऱ्या शिधा दुकांद्वारे रेशन घेता येते.
टप्प्याटप्प्याने सुरू झालेल्या योजनेची सुरुवात 2018–१९ पासून काही निवडक राज्यांमध्ये झाली. जस-जसे आधार सीडिंग, e‑PoS मशीनची उपलब्धता, व अन्य इन्फ्रास्ट्रक्चर तयार झाले, त्याप्रमाणे 2019–२० मध्ये 24 राज्य आणि मार्च 2021 पर्यंत उर्वरित 12 राज्यांचा समावेश झाला 2025 च्या सध्याधारित अंमलबजावणीत हे पूर्ण देशव्यापी — 36 राज्ये/UTs मध्ये यशस्वीरित्या लागू झाले आहे
महाराष्ट्रात ही योजना ऑगस्ट 2019–२० पासून सुरू झाली आणि ऑगस्ट 2020 पर्यंत संपूर्ण राज्यभर प्रसिद्धरित्या लागू करण्यात आली. राज्यातील प्रत्येक जनपदातील विश्वासार्ह शिधा दुकांमध्ये e‑PoS प्रणाली बसवून, सर्व लाभार्थी लोकांना त्यांच्या कुटुंबातील सदस्यांच्या आधार-आधारित बायोमेट्रिक ओळखीने रेशन मिळवण्याची सुविधा दिली गेली आहे
रेशन ट्रॅकिंग कशी करावी?
आपण आपले रेशन कुठे आणि केव्हा घेतले याची माहिती आता सहजपणे ऑनलाईन पाहता येते. यासाठी भारत सरकारने “Mera Ration” नावाचे अ‍ॅप आणि राष्ट्रीय अन्न सुरक्षा पोर्टल (NFSA) उपलब्ध करून दिले आहे. या सुविधेमुळे लाभार्थ्याला स्वतःचे रेशन वितरणाचे सर्व व्यवहार तपासता येतात. ट्रॅकिंग करण्यासाठी आपल्याकडे आधार क्रमांक किंवा रेशन कार्ड क्रमांक असणे आवश्यक आहे.
Mera Ration App वापरण्यासाठी Google Play Store वरून अ‍ॅप डाउनलोड करा, आणि त्यात आपला राज्य, जिल्हा, आणि रेशन कार्ड क्रमांक टाका. यानंतर अ‍ॅप आपले रेशन कुठल्या दुकानातून, कोणत्या दिवशी, आणि किती प्रमाणात घेतले गेले हे दाखवतो. दुसरा पर्याय म्हणजे https://nfsa.gov.in या अधिकृत वेबसाइटवर जाऊन “Ration Card Details” विभागात जाऊन तपशील पाहणे.
ही सुविधा पूर्णपणे मोफत असून, यामुळे पारदर्शकता वाढते आणि आपला रेशन चुकीच्या पद्धतीने इतरांनी वापरला तर ते लगेच लक्षात येते. त्यामुळे रेशन ट्रॅकिंग ही अत्यंत उपयुक्त व गरजेची सुविधा ठरते.
6. वन नेशन वन रेशन कार्ड योजनेचे फायदे:
- सरकारी खर्चात बचत आणि गळती टळते
- देशातील कोणत्याही राज्यात रेशन मिळवण्याची सुविधा
- स्थलांतरित कामगारांसाठी उपयुक्त
- कुटुंबातील सदस्य वेगवेगळ्या ठिकाणी असले तरी रेशन घेता येते
- आधार बायोमेट्रिकमुळे बनावट कार्डांना आळा
- वितरणात पारदर्शकता आणि ट्रॅकिंग
- “Mera Ration” अ‍ॅपद्वारे रेशन ट्रॅकिंग शक्य
- सर्व राज्यांमध्ये समान दर आणि प्रमाण
- महिलांना स्वतंत्रपणे रेशन मिळवण्याची सोय
- अन्न सुरक्षा अधिकार अधिक मजबूत
या लेखाच्या माध्यमातून Mahitia1.in टीमने “वन नेशन वन रेशन कार्ड योजना काय आहे। संपूर्ण माहिती मराठीत। ” व आवश्यक लिंक विषयी माहिती देण्याचा पर्यन्त केला आहे तुम्हाला या व्यतिरिक्त अजून काही माहिती हवी असल्यास तुम्ही आम्हाला कमेन्ट करून कळवू शकता व अश्याच अभ्यासपूर्ण महितीसाठी तुम्ही आमच्या What’s App group- शासकीय नोकरी & योजना ग्रुप – (लिंकवर क्लिक करून) जॉइन करू शकता. ग्रुप च्या माध्यमातून आम्ही अश्याच नोकरी, शिक्षण, शासकीय योजना आणि सर्वांसाठी आरोग्य विषयावर लेख घेऊन येत असतो.
हे हि वाचा !
पिवळे रेशन कार्ड काढा ऑनलाईन, नवीन सेवा सुरू, लगेच करा अर्ज | Online Ration Card Maharashtra 2024 I
रेशन कार्ड नाव वाढवणे कागदपत्रे आणि अर्ज करा अगदी सोप्या पद्धतीने
रेशन कार्ड च्या पांढऱ्या,पिवळ्या आणि केशरी रंगाचे काय कारण आहे?
बदक पालन व्यवसाय: कमी गुंतवणुकीतून अधिक नफा मिळवणारा शेतीपूरक पर्याय!
