जन्म प्रमाणपत्र हरवले असल्यास डुप्लिकेट कसे मिळवावे?Duplicate Birth Certificate

Duplicate Birth Certificate : आपण जन्मलो त्या क्षणापासून एक गोष्ट कायमची नोंदली जाते — आपला जन्म. याच नोंदीचा पुरावा म्हणजे जन्म प्रमाणपत्र. हे प्रमाणपत्र शाळेत प्रवेश घेण्यासाठी, पासपोर्ट बनवण्यासाठी, सरकारी योजना अर्जासाठी आणि अनेक ठिकाणी आवश्यक असते.

पण बऱ्याच वेळा हे प्रमाणपत्र हरवते, जुने झाल्याने वाचता येत नाही किंवा कुठे ठेवले हेच आठवत नाही. अशा वेळी सर्वात मोठा प्रश्न पडतो — “आता नवीन जन्म प्रमाणपत्र कसे मिळवायचे?” काळजी करू नका. आजच्या काळात ही प्रक्रिया खूप सोपी झाली आहे.

या लेखात आपण जन्म प्रमाणपत्र हरवले असल्यास डुप्लिकेट प्रमाणपत्र कसे मिळवावे हे पूर्णपणे समजून घेऊ. ऑनलाइन आणि ऑफलाइन दोन्ही मार्ग, आवश्यक कागदपत्रे, शुल्क, वेळ, शपथपत्राचा नमुना आणि काही उपयुक्त टिप्स ,सर्व माहिती एका ठिकाणी दिली आहे.

जन्म प्रमाणपत्र म्हणजे काय?

जन्म प्रमाणपत्र हा सरकारकडून दिला जाणारा अधिकृत कागदपत्र असतो, ज्यामध्ये एखाद्या व्यक्तीचा जन्म झाल्याची तारीख, ठिकाण आणि पालकांची नावे नोंदलेली असतात. हा दस्तऐवज स्थानिक नगरपरिषद, ग्रामपंचायत किंवा जन्म नोंदणी कार्यालय (Registrar of Births and Deaths) येथे तयार केला जातो.

जन्म प्रमाणपत्र हा व्यक्तीच्या ओळखीचा आणि वयाचा पुरावा म्हणून काम करतो. शाळेत प्रवेश, पासपोर्ट अर्ज, मतदार नोंदणी, आधार कार्ड, शासकीय योजना आणि इतर अनेक ठिकाणी हे प्रमाणपत्र आवश्यक असते. म्हणूनच, हा दस्तऐवज सुरक्षित ठेवणे आणि हरवले असल्यास त्याची डुप्लिकेट प्रत मिळवणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.

जन्म प्रमाणपत्र हरवल्यास सर्वप्रथम काय करावे? Duplicate Birth Certificate

जन्म प्रमाणपत्र हरवले की बरेच लोक घाबरतात, पण घाबरण्याची गरज नाही. हे प्रमाणपत्र पुन्हा मिळवणे शक्य आहे, फक्त योग्य पद्धत माहिती असावी लागते.
सुरुवातीला खालील काही गोष्टी काळजीपूर्वक कराव्यात:

1. हरवले कुठे ते लक्षात घ्या
   प्रमाणपत्र घरी, कार्यालयात किंवा दुसरीकडे हरवले का, हे आठवा. शक्य असल्यास त्या जागी पुन्हा शोधा.
2. FIR नोंदवणे (आवश्यक असल्यास)
   काही ठिकाणी प्रमाणपत्र हरवल्याची पोलिसात साधी तक्रार (Non-cognizable report) मागितली जाते. त्यामुळे जवळच्या पोलीस स्टेशनमध्ये जाऊन हरवले असल्याची नोंद करावी.
3. जन्म नोंद कुठे झाली ते शोधा
   तुमचा जन्म ज्या ठिकाणी झाला त्या गावाच्या ग्रामपंचायतीत, नगरपरिषदेच्या किंवा महापालिकेच्या नोंदणी विभागात नोंद असते. ती नोंद कुठे आहे हे शोधणे महत्त्वाचे.
4. ओळखपत्र आणि पत्ता पुरावा तयार ठेवा
   नवीन डुप्लिकेट प्रमाणपत्र मिळवण्यासाठी आधार कार्ड, पॅन कार्ड, विज बिल, रेशन कार्ड यासारखे कागदपत्र लागतात. ही सर्व कागदपत्रे आधीच तयार ठेवावीत.
5. ऑनलाइन की ऑफलाइन अर्ज करायचा ते ठरवा
   सध्या बहुतेक ठिकाणी ऑनलाइन सुविधा उपलब्ध आहेत. पण काही ग्रामीण भागात अजूनही अर्ज प्रत्यक्ष कार्यालयात द्यावा लागतो. त्यामुळे तुमच्या भागात कोणती प्रक्रिया लागू आहे ते तपासा.

डुप्लिकेट जन्म प्रमाणपत्र कसे मिळवण्याचे? Duplicate Birth Certificate

डुप्लिकेट जन्म प्रमाणपत्र ऑनलाइन कसे मिळवावे?

1. अधिकृत वेबसाइटवर जा
   महाराष्ट्रासाठी तुम्ही https://aaplesarkar.mahaonline.gov.in या वेबसाइटवर जाऊ शकता.
   इतर राज्यांसाठी त्यांची स्थानिक जन्म-मृत्यू नोंदणी वेबसाइट वापरावी.
2. नोंदणी करा किंवा लॉगिन करा
   नवीन वापरकर्ता असल्यास Aaple Sarkar वर account तयार करा.
3. “Duplicate Birth Certificate” सेवा निवडा
   सेवांच्या यादीतून “जन्म प्रमाणपत्राची डुप्लिकेट प्रत” हा पर्याय निवडा.
4. अर्ज फॉर्म भरा
   नाव, जन्मतारीख, पालकांची नावे, जन्मस्थान, आणि जुना नोंद क्रमांक (असल्यास) योग्यरित्या भरा.
5. आवश्यक कागदपत्रे अपलोड करा
   • ओळखपत्र
   • पत्ता पुरावा
   • शपथपत्र (Affidavit)
   • FIR प्रत (जर मागितली असेल तर)
6. फी भरा आणि अर्ज सबमिट करा
   ऑनलाइन पेमेंटद्वारे आवश्यक शुल्क (साधारण ₹20–₹50) भरून अर्ज सबमिट करा.
7. Acknowledgment नंबर जतन करा
   भविष्यातील ट्रॅकिंगसाठी अर्ज क्रमांक नोंदवून ठेवा. प्रमाणपत्र तयार झाल्यावर तुम्हाला SMS किंवा ईमेल मिळतो.

डुप्लिकेट जन्म प्रमाणपत्र ऑफलाइन कसे मिळवावे?

1. ग्रामपंचायत / नगरपालिका कार्यालयात भेट द्या
   ज्या ठिकाणी जन्म झाला त्या ठिकाणच्या नोंदणी विभागात जा.
2. अर्ज फॉर्म घ्या आणि भरा
   “डुप्लिकेट जन्म प्रमाणपत्रासाठी अर्ज” हा फॉर्म नीट भरावा. माहिती अचूक लिहावी.
3. शपथपत्र (Affidavit) जोडावे
   नोटरीकडून तयार केलेले शपथपत्र जोडा. यात “माझे मूळ प्रमाणपत्र हरवले असून, मला त्याची डुप्लिकेट प्रत हवी आहे” असे नमूद केलेले असते.
4. ओळखपत्र व पत्ता पुरावा जमा करा
   आधार कार्ड, रेशन कार्ड, विज बिल इत्यादी जोडावे.
5. फी भरावी आणि पावती घ्यावी
   ठरलेले शुल्क (₹20 ते ₹50) भरून पावती घ्यावी. तीच तुमचा अर्जाचा पुरावा असते.
6. प्रमाणपत्र मिळण्याची प्रतीक्षा करा
   साधारण 7 ते 15 दिवसांत तुमचे डुप्लिकेट प्रमाणपत्र तयार होते. ते कार्यालयातून मिळते किंवा काही ठिकाणी पोस्टनेही पाठवले जाते.

आवश्यक कागदपत्रांची यादी:

डुप्लिकेट जन्म प्रमाणपत्रासाठी अर्ज करताना खालील कागदपत्रे लागतात. सर्व कागदपत्रे स्पष्ट आणि वाचनीय प्रतीत असावीत.

1. अर्जदाराचे आधार कार्ड
2. पत्ता पुरावा – रेशन कार्ड / विज बिल / पाण्याचे बिल
3. शपथपत्र (Affidavit) – मूळ प्रमाणपत्र हरवले असल्याची लेखी खात्री
4. FIR / हरवलेल्याची पोलिस तक्रार (जर मागितली असेल तर)
5. पालकांचे ओळखपत्र (कधी कधी आवश्यक असते)
6. रुग्णालयाचा किंवा शाळेचा पुरावा – जन्म झालेल्या ठिकाणाशी संबंधित पुरावा
7. जुना नोंद क्रमांक (असल्यास)

शपथपत्र (Affidavit) म्हणजे काय आणि कसे तयार करावे, अर्ज शुल्क आणि वेळेची माहिती.

जन्म प्रमाणपत्र हरवल्यानंतर डुप्लिकेट मिळवण्यासाठी शपथपत्र (Affidavit) हा सर्वात महत्त्वाचा दस्तऐवज असतो. शपथपत्र म्हणजे एक अधिकृत निवेदन — ज्यात तुम्ही स्वतः कबूल करता की तुमचे मूळ जन्म प्रमाणपत्र हरवले आहे आणि त्याची डुप्लिकेट प्रत मिळवायची आहे.

हे शपथपत्र नोटरीकडून (Notary Public) किंवा दंडाधिकाऱ्याकडून (Executive Magistrate) तयार करून घेता येते. त्यासाठी एक साधा मजकूर वापरला जातो, ज्यात तुमचे पूर्ण नाव, पत्ता, जन्म तारीख, आणि “माझे मूळ जन्म प्रमाणपत्र हरवले आहे” असे नमूद केलेले असते. शेवटी तुमची सही आणि नोटरीची शिक्कामोर्तब करून शपथपत्र तयार होते.

अर्ज शुल्क आणि कालावधी:

• ऑनलाइन अर्ज शुल्क: साधारण ₹20 ते ₹50
• ऑफलाइन अर्ज शुल्क: स्थानिक कार्यालयानुसार ₹20 ते ₹100 दरम्यान
• शपथपत्र तयार करण्याचा खर्च: साधारण ₹50 ते ₹100
• प्रक्रिया पूर्ण होण्यास लागणारा कालावधी:
  7 ते 15 कार्यदिवस (काही ठिकाणी 3 दिवसांतही प्रमाणपत्र मिळते)

हे शुल्क व कालावधी प्रत्येक जिल्ह्यानुसार किंचित बदलू शकतात. अर्ज करताना पावती नक्की घ्यावी आणि acknowledgment नंबर जतन करून ठेवावा.

सामान्य चुका आणि त्या टाळण्याच्या टिप्स:

डुप्लिकेट जन्म प्रमाणपत्र मिळवताना लोक काही छोट्या चुका करतात, ज्यामुळे अर्ज नाकारला जातो किंवा प्रक्रिया उशिरा होते. खाली काही सर्वसाधारण चुका आणि त्या टाळण्यासाठी उपयुक्त सूचना दिल्या आहेत:

1. चुकीची माहिती भरणे:
   जन्म तारीख, पालकांची नावे किंवा ठिकाण चुकीचे दिल्यास नोंद जुळत नाही. अर्ज सबमिट करण्यापूर्वी सर्व माहिती नीट तपासा.
2. कागदपत्रांच्या अस्पष्ट प्रती:
   स्कॅन केलेली किंवा फोटो कॉपी केलेली कागदपत्रे स्पष्ट नसल्यास अर्ज परत येतो. फोटो कॉपी स्वच्छ आणि वाचनीय द्या.
3. अपूर्ण शपथपत्र:
   शपथपत्रावर नोटरीचा शिक्का आणि सही नसल्यास ते ग्राह्य धरले जात नाही. त्यामुळे अधिकृत शिक्कामोर्तब नक्की करून घ्या.
4. Acknowledgment नंबर विसरणे:
   ऑनलाइन अर्ज केल्यावर मिळालेला क्रमांक नोंदवून ठेवा. तो हरवला तर अर्जाची स्थिती ट्रॅक करता येत नाही.
5. चुकीच्या वेबसाइटवर अर्ज करणे:
   काही खोट्या वेबसाइट्सवरून लोक फसवले जातात. नेहमी अधिकृत सरकारी पोर्टलवरूनच अर्ज करा (उदा. aaplesarkar.mahaonline.gov.in).
6. अर्जातील कागदपत्रांची अपुरी जोडणी:
   काही जण फक्त आधार जोडतात. पण पत्ता पुरावा आणि शपथपत्रही आवश्यक असते. सर्व आवश्यक कागदपत्रे एकत्र अपलोड करा.

या छोट्या गोष्टींची काळजी घेतल्यास तुमचे डुप्लिकेट प्रमाणपत्र कोणत्याही अडचणीशिवाय आणि वेळेत मिळते.

या लेखाच्या माध्यमातून  Mahitia1.in टीमने जन्म प्रमाणपत्र हरवले असल्यास डुप्लिकेट कसे मिळवावे? Duplicate Birth Certificate व आवश्यक लिंक विषयी माहिती देण्याचा पर्यन्त केला आहे तुम्हाला या व्यतिरिक्त अजून काही माहिती हवी असल्यास तुम्ही आम्हाला कमेन्ट करून कळवू शकता व अश्याच अभ्यासपूर्ण महितीसाठी तुम्ही आमच्या What’s App group- शासकीय नोकरी & योजना ग्रुप – (लिंकवर क्लिक करून) जॉइन करू शकता.  ग्रुप च्या माध्यमातून आम्ही अश्याच नोकरी, शिक्षण, शासकीय योजना आणि सर्वांसाठी आरोग्य विषयावर लेख घेऊन येत असतो.