भारतात शिक्षण आणि सरकारी नोकरीतील काही आरक्षणं ही आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटकांसाठी EWS उपलब्ध करून देण्यात आली आहेत. सध्या OBC, SC/ST प्रमाणेच, आर्थिकदृष्ट्या मागासलेल्या सवर्ण समाजालाही सरकारी योजनांमध्ये संधी मिळावी यासाठी EWS प्रवर्ग निर्माण करण्यात आला आहे. मात्र या सुविधांचा लाभ घेण्यासाठी “EWS पात्रता प्रमाणपत्र” असणे आवश्यक आहे. हे प्रमाणपत्र म्हणजे तुमची अधिकृत ओळख की तुम्ही खरोखरच आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटकात मोडता. या लेखात आपण जाणून घेणार आहोत EWS पात्रता प्रमाणपत्र म्हणजे काय, ते कसे मिळते, त्यासाठी आवश्यक कागदपत्रे कोणती आहेत आणि अर्ज प्रक्रिया काय आहे.
EWS प्रमाणपत्र म्हणजे काय?
EWS म्हणजे “Economic Weaker Section” – म्हणजेच आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटक. भारत सरकारने २०१९ पासून आर्थिकदृष्ट्या मागास सवर्ण समाजाला शिक्षण व सरकारी नोकऱ्यांमध्ये १०% आरक्षण देण्याचा निर्णय घेतला. मात्र या आरक्षणाचा लाभ घेण्यासाठी उमेदवाराकडे अधिकृत EWS पात्रता प्रमाणपत्र (EWS Certificate) असणे अनिवार्य आहे.
हे प्रमाणपत्र तुमचं अधिकृत ओळखपत्र ठरतं की तुम्ही EWS प्रवर्गात मोडता. तुम्ही सरकारी योजना, शिक्षण प्रवेश किंवा नोकरीसाठी अर्ज करताना याचा वापर करू शकता. यामुळे केवळ सामाजिक नव्हे तर आर्थिकदृष्ट्या मागे असलेल्यांनाही संधी मिळते.
कोठे आवश्यक असते?
EWS पात्रता प्रमाणपत्र विविध ठिकाणी आवश्यक असते:
- शैक्षणिक प्रवेशासाठी (JEE, NEET, CET इ. परीक्षांमधील आरक्षण)
- UPSC, MPSC, SSC, Banking अशा स्पर्धा परीक्षांमध्ये आरक्षणासाठी
- राज्य व केंद्र सरकारच्या नोकऱ्यांमध्ये १०% आरक्षण मिळवण्यासाठी
- सरकारी योजनांमध्ये विशेष प्राधान्य मिळवण्यासाठी
EWS साठी पात्रता काय आहे?
EWS प्रमाणपत्र मिळवण्यासाठी सरकारने काही ठराविक निकष ठरवले आहेत. हे निकष पूर्ण करणाऱ्या व्यक्तीलाच हे प्रमाणपत्र मिळू शकते.
उत्पन्न मर्यादा:
- अर्जदाराच्या कुटुंबाचे एकूण वार्षिक उत्पन्न ₹8 लाखांपेक्षा जास्त नसावे.
- यात सर्व स्त्रोतांमधून मिळणारे उत्पन्न धरले जाते – जसे की पगार, व्यवसाय, शेती, इ.
मालमत्ता संबंधित अटी:
EWS साठी केवळ उत्पन्न मर्यादा नाही, तर मालमत्तेसंदर्भातही काही अटी आहेत:
- शहरी क्षेत्रात 1000 स्क्वे.फूट पेक्षा कमी घर/फ्लॅट असावा.
- शहरी/नगरी क्षेत्रात 100 गजपेक्षा कमी भूखंड (नॉन-नॉटिफाईड) किंवा 200 गज (नॉटिफाईड).
- ग्रामीण भागात 5 एकरांपेक्षा कमी शेतीची जमीन असावी.
वरील पैकी कुठलीही मर्यादा ओलांडल्यास EWS प्रवर्गाचा लाभ मिळणार नाही.
SC/ST/OBC यांच्याशी तुलना:
EWS हे केवळ General (सामान्य वर्ग) मधील आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल घटकांसाठी आहे.
SC, ST आणि OBC वर्गातील लोक EWS साठी पात्र नसतात, कारण त्यांना आधीच इतर आरक्षणांचा लाभ मिळतो.
EWS पात्रता प्रमाणपत्रासाठी आवश्यक कागदपत्रे:
EWS प्रमाणपत्रासाठी खालील कागदपत्रांची गरज लागते:
- उत्पन्न प्रमाणपत्र (Income Certificate):
- तहसीलदार/ सक्षम प्राधिकाऱ्याने दिलेले असावे.
- यात संपूर्ण कुटुंबाचे वार्षिक उत्पन्न नमूद असते.
- रहिवासी प्रमाणपत्र (Domicile Certificate):
- तुम्ही महाराष्ट्रात राहत असल्याचे प्रमाण देणारे.
- ओळखपत्र (Aadhar Card, PAN Card):
- वैध ओळखदाखल.
- मालमत्ता संबंधित दस्तऐवज:
- घर, जमीन याची मालकी व क्षेत्रफळ दर्शवणारे 7/12 उतारा, मालमत्ता प्रमाणपत्र.
- शपथपत्र (Affidavit):(कधी कधी आवश्यक)
- अर्जदार EWS साठी पात्र आहे, याचे विधी अधिकाऱ्यापुढे दिलेले शपथपत्र.
EWS प्रमाणपत्रासाठी अर्ज कसा करावा?
EWS पात्रता प्रमाणपत्र मिळवण्यासाठी अर्ज करण्याची प्रक्रिया राज्य सरकारच्या नियमानुसार थोडीफार वेगळी असू शकते. महाराष्ट्रात EWS प्रमाणपत्रासाठी अर्ज करण्यासाठी दोन मार्ग उपलब्ध आहेत – ऑनलाइन आणि ऑफलाइन.
ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया ही महाराष्ट्र शासनाच्या ‘आपले सरकार’ या अधिकृत पोर्टलवरून करता येते. अर्जदाराने प्रथम पोर्टलवर नोंदणी करावी लागते. त्यानंतर प्रमाणपत्र विभागात जाऊन EWS प्रमाणपत्रासाठी अर्ज भरावा लागतो. अर्जामध्ये अर्जदाराचे वैयक्तिक तपशील, उत्पन्न आणि मालमत्तेची माहिती दिली जाते. यासोबत आवश्यक कागदपत्रे स्कॅन करून अपलोड करावी लागतात. अर्ज सादर केल्यानंतर त्याची पडताळणी तहसील कार्यालयाच्या संबंधित अधिकाऱ्यांकडून केली जाते आणि सर्व कागदपत्रांची पूर्तता झाल्यास काही दिवसांत प्रमाणपत्र उपलब्ध करून दिले जाते.
ऑफलाइन अर्ज करण्यासाठी उमेदवाराने जवळच्या तहसील कार्यालय, तलाठी कार्यालय किंवा सेतू केंद्रावर जावे लागते. तेथे निर्धारित फॉर्म भरून तो आवश्यक कागदपत्रांसह सादर करावा लागतो. काही ठिकाणी अधिकाऱ्यांशी प्रत्यक्ष भेट घेऊन माहिती द्यावी लागते. अर्ज तपासल्यानंतर अधिकाऱ्यांच्या सही व शिक्क्यासह प्रमाणपत्र दिले जाते.
प्रमाणपत्र मिळण्यास सामान्यतः सात ते वीस दिवस लागतात. अर्ज करताना काही प्रमाणपत्रांसाठी नाममात्र शुल्क आकारले जाते, विशेषतः ऑफलाइन अर्जात. ऑनलाइन अर्ज फॉर्म सबमिट करणे मोफत असले तरी सेंटरवर प्रिंटिंग किंवा स्कॅनिंगसाठी शुल्क लागू शकते.
अर्ज प्रक्रियेत अचूक माहिती भरली गेल्यास आणि आवश्यक कागदपत्रे योग्यरित्या जोडली गेल्यास EWS प्रमाणपत्र सहजपणे प्राप्त करता येते. हे प्रमाणपत्र तुमच्या शैक्षणिक प्रवेशापासून ते नोकरीच्या संधींपर्यंत महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते. त्यामुळे अर्ज करताना कोणतीही माहिती चुकीची देऊ नये आणि सर्व प्रक्रिया काळजीपूर्वक पूर्ण करावी.
प्रमाणपत्राची वैधता किती असते?
EWS पात्रता प्रमाणपत्र ही एक कालबद्ध कागदपत्र असते. बहुतांश राज्यांमध्ये, हे प्रमाणपत्र एक वर्षासाठी वैध असते. म्हणजेच, जर तुम्ही एका शैक्षणिक वर्षासाठी किंवा नोकरीसाठी अर्ज करत असाल, तर त्या कालावधीसाठीच ते प्रमाणपत्र ग्राह्य धरले जाते. याचा अर्थ असा की प्रत्येक नवीन शैक्षणिक वर्ष किंवा नोकरी अर्जासाठी, नवीन प्रमाणपत्र काढणे आवश्यक असते.
नूतनीकरण प्रक्रिया:
जेव्हा प्रमाणपत्राची वैधता संपते, तेव्हा त्याचे नूतनीकरण करणे आवश्यक असते. नूतनीकरणासाठी पुन्हा एकदा उत्पन्न प्रमाणपत्र आणि इतर आवश्यक कागदपत्रांसह अर्ज करावा लागतो. काही प्रकरणांमध्ये आधीचे प्रमाणपत्र देखील संलग्न करणे फायदेशीर ठरते. नूतनीकरण करताना आधीच्या अर्जाच्या तपशिलांचा उपयोग करून प्रक्रिया थोडी सुलभ होते, मात्र उत्पन्न आणि मालमत्तेची अलीकडची स्थिती योग्य प्रकारे दाखवणे अनिवार्य असते.
EWS प्रमाणपत्रासाठी अर्ज करताना अत्यंत काळजी घेणे गरजेचे आहे. खोटी माहिती देऊन प्रमाणपत्र मिळवल्यास कायदेशीर कारवाई होऊ शकते. अशावेळी केवळ प्रमाणपत्र रद्द होणेच नव्हे तर फौजदारी गुन्हाही दाखल होऊ शकतो. त्यामुळे उत्पन्न आणि मालमत्तेबाबत योग्य माहितीच सादर करणे आवश्यक आहे.
तसेच अर्ज करताना सर्व कागदपत्रांची छाननी करूनच अर्ज भरावा. उत्पन्न प्रमाणपत्र, मालमत्तेचे दस्तऐवज, ओळखपत्रे – ही सगळी माहिती योग्य आणि अद्ययावत असावी. काही वेळा चुकीची माहिती किंवा अपूर्ण दस्तऐवजांमुळे अर्ज फेटाळला जाऊ शकतो किंवा प्रक्रियेला विलंब लागू शकतो.
अर्ज करताना किंवा नूतनीकरण करताना स्थानिक तहसील कार्यालयातील अधिकाऱ्यांकडून मार्गदर्शन घेणे फायदेशीर ठरते. काही जिल्ह्यांमध्ये ऑनलाइन अर्ज प्रक्रिया जरी सुरू असली तरी प्रत्यक्ष भेटीने काम अधिक जलद आणि स्पष्ट होते.
या लेखाच्या माध्यमातून Mahitia1.in टीमने “EWS प्रमाणपत्रासाठी अर्ज कसा करावा?Economic Weaker Section Certificate। संपूर्ण माहिती मराठीत। “ व आवश्यक लिंक विषयी माहिती देण्याचा पर्यन्त केला आहे तुम्हाला या व्यतिरिक्त अजून काही माहिती हवी असल्यास तुम्ही आम्हाला कमेन्ट करून कळवू शकता व अश्याच अभ्यासपूर्ण महितीसाठी तुम्ही आमच्या What’s App group- शासकीय नोकरी & योजना ग्रुप – (लिंकवर क्लिक करून) जॉइन करू शकता. ग्रुप च्या माध्यमातून आम्ही अश्याच नोकरी, शिक्षण, शासकीय योजना आणि सर्वांसाठी आरोग्य विषयावर लेख घेऊन येत असतो.
हे हि वाचा !
