असा करा, स्वतः टीडीएस दाखल। माहिती पूर्ण मराठीत।

आजच्या डिजिटल युगात सर्वकाही ऑनलाइन झाले आहे, मग ते बँकिंग असो, खरेदी असो की सरकारी कामकाज. अशाच प्रकारे, आता तुम्ही टीडीएस (TDS – Tax Deducted at Source) देखील स्वतः घरबसल्या ऑनलाइन दाखल करू शकता. बर्‍याच लोकांना वाटतं की टीडीएस फॉर्म भरायला सीए किंवा तज्ज्ञांची मदत लागते, पण सत्य हे आहे की थोडं मार्गदर्शन आणि योग्य माहिती असेल तर आपण हे काम स्वतःही अगदी सहज करू शकतो. या लेखामध्ये आपण जाणून घेणार आहोत की टीडीएस म्हणजे काय, ते कधी व का भरावे लागते आणि तुम्ही ते स्वतः ऑनलाइन कसे दाखल करू शकता, चला तर मग जाणून घेऊ सोप्या भाषेत.

TDS म्हणजे काय?

TDS म्हणजे Tax Deducted at Source, याचा मराठीत अर्थ होतो “स्रोतावरच कर कपात”. याचा अर्थ असा की, जेव्हा कोणी एखाद्याला पैसे देतो – जसं की पगार, व्याज, भाडं किंवा काही सेवा शुल्क – तेव्हा त्या रक्कमेतून काही टक्के रक्कम आधीच सरकारसाठी कर म्हणून कापून ठेवली जाते. ही रक्कम थेट आयकर विभागाकडे जमा केली जाते. यामुळे कर भरण्याची प्रक्रिया हळूहळू वर्षभरात पूर्ण होते आणि सरकारला कर वेळेवर मिळतो. उदाहरणार्थ, जर एखाद्याचा पगार ठराविक मर्यादेपेक्षा जास्त असेल, तर कंपनी त्याचा TDS पगारातूनच कपात करते आणि सरकारकडे जमा करते.

TDS कोण दाखल करू शकतो?

TDS दाखल करणे हे ज्या व्यक्तीने दुसऱ्याला पैसे दिले आहेत आणि ज्यांनी TDS कपात केला आहे, त्यांच्या जबाबदारीत येते. यामध्ये विविध प्रकारचे करदाते येतात – जसं की नियोक्ता (employer) पगाराच्या बाबतीत, बँका व्याजावरून TDS कपात करतात, मालमत्ता भाड्याने देणारे, कंत्राटदार, फ्रीलान्सर किंवा व्यावसायिक सेवा घेणारे व्यापारी. साधारणपणे, एखादी संस्था, कंपनी, किंवा मोठ्या आर्थिक व्यवहार करणारे वैयक्तिक व्यक्ती TDS कपात करतात आणि तेच ते सरकारकडे दाखल करतात. यासाठी त्यांच्याकडे TAN (Tax Deduction and Collection Account Number) असणे आवश्यक असते. म्हणजेच, ज्यांनी TDS कापलेला आहे, त्यांना तो वेळेवर आणि अचूकपणे दाखल करणे आवश्यक असते.

TDS दाखल करण्यासाठी आवश्यक गोष्टी:

जर तुम्ही टीडीएस (TDS) स्वतः दाखल करण्याचा विचार करत असाल, तर आधी काही महत्त्वाच्या गोष्टी तुमच्याकडे तयार असणे आवश्यक आहे. योग्य कागदपत्रे आणि माहिती असेल, तर ही प्रक्रिया अगदी सोप्या पद्धतीने करता येते. चला तर पाहूया काय-काय लागते:

1. TAN क्रमांक (Tax Deduction and Collection Account Number): टीडीएस कपात करणाऱ्या प्रत्येक व्यक्तीकडे किंवा संस्थेकडे TAN क्रमांक असणे बंधनकारक आहे. हा क्रमांक सरकारकडे टीडीएस जमा करताना आवश्यक असतो.

2. PAN क्रमांक: ज्याचा टीडीएस कपात केला गेला आहे त्या व्यक्तीचा किंवा संस्थेचा पॅन क्रमांक अत्यंत आवश्यक आहे. यावरूनच संबंधित व्यक्तीच्या पॅनवर TDS जमा झाला आहे का हे स्पष्ट होते.

3. चलनाची माहिती (Challan Details): जेव्हा तुम्ही टीडीएस भरता, तेव्हा चालान मिळतो. त्या चालानचा क्रमांक (CIN), भरलेली रक्कम, तारीख, BSR कोड आणि बँकेचे नाव ही माहिती साठवून ठेवा – टीडीएस दाखल करताना लागते.

4. योग्य TDS फॉर्मची निवड:

तुमच्या TDS प्रकारानुसार योग्य फॉर्म निवडणं गरजेचं आहे:

• Form 24Q – वेतन संबंधित TDS साठी
• Form 26Q – इतर पेमेंट्स (उदा. व्याज, प्रोफेशनल फी) साठी
• Form 27Q – NRI ना पेमेंट करताना
• Form 27EQ – TCS साठी

5. TDS रिटर्न तयार करण्याचे सॉफ्टवेअर (RPU): NSDL कडून उपलब्ध करून दिलेले Return Preparation Utility (RPU) सॉफ्टवेअर वापरून TDS रिटर्न तयार करावा लागतो. तयार झालेली फाईल File Validation Utility (FVU) वापरून वैध करावी लागते.

6. डिजिटल सिग्नेचर सर्टिफिकेट (DSC) – जर गरज असेल तर: कंपनी किंवा संस्था असल्यास डिजिटल सिग्नेचर वापरून फाईल सबमिट करावी लागते. वैयक्तिक वापरासाठी याची गरज नाही.

7. TRACES पोर्टलवर नोंदणी: TDS दाखल केल्यानंतर Form 16 किंवा 16A सारख्या सर्टिफिकेट्स जनरेट करायची असल्यास TRACES पोर्टलवर नोंदणी करावी लागते.

8. सर्व माहिती व्यवस्थित जुळलेली असावी: PAN, TAN, चालान डिटेल्स आणि फॉर्म प्रकार या सगळ्या गोष्टींमध्ये कोणतीही चूक नसावी. लहान चुकीमुळे TDS रिटर्न रिजेक्ट होऊ शकतो.

TDS ऑनलाइन कसा दाखल करावा?

टीडीएस म्हणजेच “Tax Deducted at Source” हा एक असा कर आहे जो कोणतीही देय रक्कम (उदा. पगार, व्याज, भाडे इ.) देताना आधीच कपात करून सरकारकडे भरला जातो. पण टीडीएस कपात केल्यानंतर तो वेळेत व योग्य प्रकारे ऑनलाइन दाखल करणेही तितकेच महत्त्वाचे आहे. खाली आपण TDS रिटर्न ऑनलाइन दाखल करण्याची पूर्ण प्रक्रिया

TAN क्रमांक असणे आवश्यक

• टीडीएस दाखल करण्यासाठी तुमच्याकडे TAN (Tax Deduction and Collection Account Number) असणे बंधनकारक आहे.
• जर TAN नसेल, तर https://tin.tin.nsdl.com या साइटवर जाऊन Form 49B भरून ऑनलाइन TAN मिळवू शकता.

योग्य चालान भरून TDS रक्कम जमा करा

1. https://onlineservices.tin.egov-nsdl.com/etaxnew/tdsnontds.jsp या लिंकवर जा.
2. तिथे Challan No./ITNS 281 निवडा.
3. खालील तपशील भरा:
   • TAN क्रमांक, Deductor Type (Individual/Company)
   • Assessment Year (उदा. 2025-26)
   • Payment Type (u/s 192, 194C, 194J इ.)
   • चालान भरायचा प्रकार: कंपनीसाठी “0020”, इतरांसाठी “0021”
   • BSR कोड (बँकेचा कोड), चालानची तारीख आणि रक्कम
4. नेट बँकिंगद्वारे पेमेंट करा.
5. पेमेंटनंतर CIN (Challan Identification Number) मिळेल – हे टीडीएस दाखल करताना आवश्यक आहे.

TDS रिटर्न तयार करा (RPU वापरा)

1. https://www.tin-nsdl.com या NSDL साइटवरून Return Preparation Utility (RPU) डाउनलोड करा.
2. योग्य फॉर्म निवडा:
   • Form 24Q – पगारासाठी
   • Form 26Q – अन्य पेमेंटसाठी (फी, व्याज, भाडे इ.)
   • Form 27Q – NRI पेमेंटसाठी
3. प्रत्येक पेमेंट साठी खालील माहिती भरा:
   • प्राप्तकर्त्याचे नाव, पत्ता, PAN
   • कपात केलेली TDS रक्कम, तारीख
   • चालान नंबर आणि पेमेंट तपशील
4. ही फाईल File Validation Utility (FVU) वापरून वैध (validate) करा.
5. वैध झालेली फाईल .fvu स्वरूपात सेव्ह करा – हीच अपलोड करायची असते.

आयकर पोर्टलवरून TDS रिटर्न अपलोड करा

1. https://www.incometax.gov.in या पोर्टलवर लॉगिन करा (Deductor TAN ने).
2. e-File → Income Tax Forms → File Income Tax Forms या मार्गाने जा.
3. TAN व assessment year निवडा, योग्य फॉर्म निवडा (24Q/26Q…).
4. .fvu फाईल अपलोड करा.
   • DSC (Digital Signature Certificate) असल्यास त्याचा वापर करून सबमिट करा.
   • नसल्यास EVC (Electronic Verification Code) वापरून देखील करता येते.
5. यशस्वी अपलोड नंतर Acknowledgment Number मिळेल – तो सुरक्षित ठेवा.

TRACES पोर्टलवर लॉगिन करा (TDS प्रमाणपत्रासाठी)

1. https://www.tdscpc.gov.in या TRACES साइटवर लॉगिन करा.
2. तिथे आपण पुढील गोष्टी करू शकता:
   • Form 16 किंवा 16A डाउनलोड/जनरेट करणे
   • TDS प्रमाणपत्रे पाहणे व देणे
   • रिटर्न स्टेटस तपासणे
   • Justification Report डाउनलोड करणे (जर रिटर्नमध्ये त्रुटी आल्या असतील तर)

• TDS रिटर्न प्रत्येक तिमाहीनंतर भरावी लागते – उशीर झाल्यास दंड लागतो.
• रिटर्न दाखल करताना PAN आणि चालान तपशील योग्य आहेत का ते पुन्हा तपासा.
• NSDL कडील सॉफ्टवेअरचे अपडेट्स नियमितपणे तपासा.
• जर चुका असतील तर Revised Return सुद्धा ऑनलाइन भरता येतो.

TDS दाखल करण्यासाठी महत्त्वाच्या वेबसाइट्स आणि लिंक्स:

1. TDS चालान भरणे (ITNS 281):
   https://onlineservices.tin.egov-nsdl.com/etaxnew/tdsnontds.jsp
2. NSDL TIN पोर्टल (TAN किंवा PAN पडताळणी, चालान तपासणी):
   https://www.tin-nsdl.com
3. आयकर विभाग पोर्टल (TDS रिटर्न अपलोड, पडताळणी):
   https://www.incometax.gov.in
4. TRACES पोर्टल (Form 16 किंवा 16A, TDS प्रमाणपत्रे):
   https://www.tdscpc.gov.in
5. TAN साठी अर्ज (फॉर्म 49B):
   https://tin.tin.nsdl.com/tan/form49B.html
6. RPU व FVU सॉफ्टवेअर (TDS रिटर्न तयार करण्यासाठी):
   https://www.tin-nsdl.com/services/etds-etcs/etds-rpu.html

TDS दाखल करताना होणाऱ्या सामान्य चुका आणि त्यांचे उपाय:

1. चुकीचा PAN किंवा TAN नंबर: यामुळे रिटर्न नाकारला जातो किंवा दंड लागतो. PAN आणि TAN आधीच पडताळा आणि नंतर फॉर्ममध्ये भरा.
2. चुकीचा चालान नंबर किंवा BSR कोड: चुकीचा कोड भरल्यास जमा रक्कम स्वीकारली जात नाही. चालान भरताना मिळणारा CIN आणि BSR कोड काळजीपूर्वक नोंदवा.
3. फॉर्म चुकीचा निवडणे: उदाहरणार्थ, पगारासाठी 24Q, इतर व्यवहारांसाठी 26Q, आणि NRI पेमेंटसाठी 27Q हे फॉर्म योग्य प्रकारे निवडणे आवश्यक आहे.
4. रिटर्न validate न करणे: रिटर्न अपलोड करण्यापूर्वी FVU सॉफ्टवेअर वापरून फाईल योग्य आहे का ते तपासणे गरजेचे आहे.
5. DSC किंवा EVC वापरात त्रुटी: जर डिजिटल स्वाक्षरी नसेल, तर मोबाईलवर आलेला OTP वापरून ई-व्हेरिफिकेशन करा.
6. वेळेत रिटर्न न दाखल करणे: उशीर झाल्यास विलंब शुल्क आणि दंड लागू होतो. प्रत्येक तिमाहीची अंतिम तारीख लक्षात ठेवा.
7. TRACES पोर्टलवर वेळेवर तपासणी न करणे: रिटर्न दाखल केल्यानंतर TRACES पोर्टलवर लॉगिन करून स्थिती तपासा आणि आवश्यक फॉर्म्स (उदा. Form 16) वेळेत डाउनलोड करा.

या लेखाच्या माध्यमातून  Mahitia1.in टीमने ” असा करा, स्वतः टीडीएस दाखल! File Your Own TDS – Step-by-Step Guide” व आवश्यक लिंक विषयी माहिती देण्याचा पर्यन्त केला आहे तुम्हाला या व्यतिरिक्त अजून काही माहिती हवी असल्यास तुम्ही आम्हाला कमेन्ट करून कळवू शकता व अश्याच अभ्यासपूर्ण महितीसाठी तुम्ही आमच्या What’s App group- शासकीय नोकरी & योजना ग्रुप – (लिंकवर क्लिक करून) जॉइन करू शकता.  ग्रुप च्या माध्यमातून आम्ही अश्याच नोकरी, शिक्षण, शासकीय योजना आणि सर्वांसाठी आरोग्य विषयावर लेख घेऊन येत असतो.

हे हि वाचा !

अनुकंपा म्हणजे काय आणि अनुकंपावर नोकरी साठी किती टक्के आरक्षण असते.

ब्लू आधार कार्ड कोणासाठी आहे आणि याचे फायदे काय आहेत?

स्टँड-अप इंडिया योजना देत आहे खास अनुसूचित जाती, अनुसूचित जमाती आणि महिला उद्योजकांना व्यवसायसाठी कर्ज! Stand-Up India Scheme!

एलआयसी स्मार्ट पेन्शन प्लान मधून मिळत आहे हे 5 फायदे smart pension plan lic